Tuyên Quang Đời " bộ đội "

[Xe đạp ViHa]

Kính các cụ !

Dạo này cũng hơi rỗi rãi, xin phép các cụ em lại tập viết văn

Chuyện "Đời bộ đội" ở đây em giật tít cho... sang. Nhưng không có nghĩa là đời lính, vì câu chuyện chẳng liên quan gì đến lính cả, may chăng có ít vũ khí quân dụng và những mảng tối của người lính ( đa số là lính BGPB ) xuất hiện trong các bài viết. Đời bộ đội đây theo nghĩa bóng, tức là em kể về những người... cửu vạn bãi vàng. Tên gọi "bộ đội" đúng nguyên văn như thời ấy hay gọi họ, em không có ý nói xấu hay mục đích gì làm hạ thấp hai từ chỉ dành cho những người lính.

Câu chuyện của em về một nhân vật có thật, từng đi (không dám nói là lăn lộn) một số bãi vàng từ Hà giang đến bãi vàng kiêm đá đỏ Yên Bái. Chắc trong các cụ cũng từng có cụ đã một hay nhiều lần đặt chân đến nhhững nơi thâm sơn cùng cốc, hỗn độn và đầy tai tiếng như thế này. Em viết lên để cùng những cụ chưa từng đi, đến hiểu biết hơn về những con người mà số phận hay chuyện cơm áo gạo tiền cực chẳng đã phải đi kiếm sống (cũng là một cách kiếm sống nói chung vẫn lương thiện) đầy gian nan, vất vả. Đôi chỗ có thể hơi... văn một chút cho đỡ khô khan.

Trong bài viết này em sử dụng một số ảnh làm minh họa của HaiÂu và một số cụ khác cùng các báo mạng. có thể em cũng xin phép cả cụ SQ xin luôn cả ảnh của cụ, cụ cứ yên tâm là em sẽ để nguyên cái dấu to tổ bố bản quyền của cụ....

Em xin lưu ý : Vài đoạn có thể sẽ chống chỉ định với chị em phụ nữ ! Nếu chị em nào cố vào đọc thì đừng chửi em đấy

 

[vodka_cute]

Có vẻ hấp dẫn đây. Cháu oánh dấu chờ dài dài rồi đọc 1 thể

 

[Xe đạp ViHa]

Tôi sinh ra và lớn lên tại thị xã Tuyên quang. Một thị xã nhỏ nằm bên bờ con sông Lô trong xanh, uốn lượn hiền hòa nhưng đầy hung dữ khi mùa nước lên. Ngày đó thị xã vẵn nằm trong Tỉnh Hà tuyên khi chưa chia tách với Hà giang. Trong ký ức chỉ là những dãy nhà lụp xụp và vài con đường chạy trong trung tâm, vài dãy bàng bám bụi đường đỏ quạch trong cái nắng gay gắt và bụi hè đường...

Ngày đó cuộc sống cũng khó khăn, bố mẹ mở cho tôi một cái quán nhỏ trước cổng nhà, bên kia đường để kiếm thêm phụ gia đình những lúc nghỉ học (hồi đó tôi đã lên cấp II) đối diện với nhà tôi là một cơ quan thực phẩm của huyện giáp ranh. quán nước tuy bé nhưng lúc nào cũng đông khách vì mọi người đi mua hàng trong lúc chờ đợi đều ra ngồi uống nước, trao đổi ít tem phiếu hay vài lọ thuốc lấy các laoị thực phẩm khác.

Những năm giưã thập kỷ 8x. Chiến tranh biên giới phía Bắc nổ ra tại Hà giang, thị xã thành nơi trung chuyển những đoàn quân từ miền xuôi lên biên giới. Đến năm 87, 88 tuy đã vãn tiếng súng nhưng dư âm vẫn còn, thỉnh thoảng từng đoàn bộ đội vẫn hành quân đi qua, họ đi đâu, không ai biết!

Lúc đó cũng là lúc rộ lên phong trào đi tìm, đào đãi vàng ở một số huyện vùng cao Hà giang – Tuyên quang. cũng từng đoàn người từ miền xuôi lũ lượt đổ xô lên đi qua thị xã nhỏ bé của tôi. Nó cũng mang lại cơn địa chấn về sự tò mò cho bọn nửa trẻ con, nửa sắp bắt đầu thành người nhớn không khác gì khi đi xem những đoàn quân đi... oánh nhau.

Quán nước của tôi bắt đầu ế ầm vì lúc đó kinh tế thị trường đã bắt đầu xuất hiện, chợ búa mở nhiều, có nhiều hàng hóa, người ta không cần cứ phải đến xếp hàng tại các quầy lương thực vừa khó mua vừa nghe mấy cô nhân viên thương nghiệp chửi như hát hay nữa. Nhưng có hai loại khách hàng khác hay ghé vào mua và... bán hàng.

Loại khách hàng thứ nhất là những người lính, họ có thể ở các đơn vị gần đó hoặc từ xuôi lên đi trả phép hoặc từ biên giới đi về phép, chỉ vài người một với những bộ quân phục K82 màu cỏ úa cũ kỹ, nhàu nát, chiếc mũ cối cúp chụp lên chiếc đầu đã lót chiếc khăn mặt lính màu cháo lòng che phủ gáy khỏi ánh nắng chói chang mùa hè. Những chiếc ba lô lép kẹp, mồ hôi nhế nhại bước vào quán của tôi, chủ yếu là uống bát nước vối hay chè xanh, ăn vài chiếc kẹo dồi chó, kẹo lạc và mượn cái điếu cày bắn vài điếu. Đôi khi họ cũng có những món hàng là vài bánh xà phòng 64 hay 72% hàng nhu yếu phẩm hoặc nhờ hỏi có ai đánh cá để họ bán cho ít thuốc. Nhièu lúc muộn chạng vạng họ cũng gọi chai rượu và... ầm ĩ khi tranh luận với nhau. Khi biết nhà tôi có mấy ông chú cũng là sĩ quan vẫn đang phục vụ BGPB chưa về tự dưng thấy họ có vẻ nể rồi ý tứ im hẳn.

 

[Xe đạp ViHa]

Loại khách hàng thứ hai, cũng là "bộ đội" nhưng khác hẳn với những người lính kia. Cũng vận bộ quân phục nhưng thường là áo bay, Tô Châu, Ga badin xanh lét, chân đi dép đúc đầu mũ ổi (cối Tàu), thêm điếu thuốc thơm ngầy ngậy mùi trên môi. Mùa đông thì khoác thêm con áo lính NATO hay PHILAKET đầy những túi là túi của Thái,vai đeo ba lô... lộn. Trông họ thật ngầu, ngày đó hay gọi từ "quân khu " .

Họ kéo theo một đội quân nheo nhóc đủ cả già trẻ gái trai đi theo, nhìn những bộ mặt sạm, hốc hác của những người cửu vạn đi cùng thật thảm. Ngày đó chắc nhiều mạn thôn quê cũng khó khăn lắm thì phải, nếu không những người dân lam lũ chẳng phải rời xa quê hương đi vào những nơi lam sơn chướng khí để kiếm miếng ăn như thế này.

Những người gọi là cai này thỉnh thoảng cũng ghé vào quán của tôi. Vì nhà tôi gần một ngã ba, nơi đó có cửa hàng vàng không lớn nhưng làm ăn đủ kiểu với những tay cai vàng. Họ đến bán vàng và mua một số thứ cần cho cuộc chinh phục giấc mơ đổi đời của họ, thượng vàng hạ cám, tay chủ cửa hàng này chiều tất, thậm chí cho cả vay tiền. Đừng nghĩ là làm không được là bùng nhé ! vì sẽ không thoát được mạng lưới giăng thiên la địa võng của những tay máu mặt như này.

Những người cai vàng nói chung là ăn tiêu... rất sang, họ chỉ kêu những loại thuốc lá đắt tiền nhất, hoặc vài chai bia Qủa táo của Trung quốc, nhiều khi hàng không có (chủ yếu phục vụ lớp bình dân) tôi lại phải chạy đi lấy nhưng bù lại sự mệt nhọc là bán cho họ với giá trên trời cũng được. Tính đủ thì họ cho thêm...

Cũng có lúc nhìn hiệu vàng thấy loáng thoáng bóng dáng của người ... cửu vạn đi bán vàng. Chắc chắn đây là những người bỏ trốn sau khi ăn trộm được chút ít vàng của ông chủ, những người này đã về đến đây thì coi như an toàn. Sau này tôi đã từng chứng kiến những vụ xử người làm thuê bỏ trốn thật nhẫn tâm (nếu là nữ thì còn kinh khủng và khốn nạn hơn nam nữa), dù có thoát khỏi tay cai này đi vô tình lạc vào địa bàn cai khác thì bị bắt làm luôn cho họ. thế vẫn còn hơn bị trả về chỗ cũ, ăn đòn mà làm quần quật chẳng có đồng lương nào.

 

[Xe đạp ViHa]

Quán nước của tôi bắt buộc phải đóng cửa vì không còn bán hàng được nữa. cùng những năm ấy kinh tế gia đình thật khó khăn. cơ quan của bố tôi bắt đầu đình trệ sản xuất, không có lương cho cán bộ - công nhân viên mà trả bằng mì tôm ( loại đóng túi hàng kg ) cùng bột mì, trong khi đó lương giáo viên của mẹ cũng ba cọc ba đồng lại nuôi 3 cái tàu há mồm đang tuổi ăn học. Điều đó khiến tôi suy nghĩ lung tung nhiều lắm, mặc dù suy nghĩ của một đứa trẻ con đơn giản là vì thấy...đói kém quá !

Lúc đó là thời điểm các bãi vàng đang " rực ". Cuối năm nhiều người về xúng xính tiền bạc kể chuyện đi làm vàng mà thấy thèm. thực ra không phải ông cai nào cũng ác, có người nếu làm được ngoài lương còn chia cả vàng thêm cho nhân công của mình. Nhất là những người đông hương với nhau , một số đứa bạn học bỏ học đi làm cho họ về nói chuyện với tôi như vậy.

Xin kể thêm với những bác chưa biết . Ngày đó trên các con sông của những tỉnh phía Bắc gần như chỗ nào cũng có vàng, chỉ ít hay nhiều tùy địa hình thôi. thứ vàng sa khoáng, do các mỏ vang đâu đó trong núi bị nước bào mòn, cuốn theo cát sỏi ra sông, phải đào đãi công phu mới thu hoạch được loại vàng li ti mà người ta gọi là " vảy nhót " hay vàng cốm. Trong giấc mơ nhiều người những lọ penixilin chứa đầy những vảy nhót sáng lấp lánh đó thật kỳ diệu. Tuy nhiên để có được nó đâu có dễ, nhiều người sát nghiệp vì đầu tư đi làm hoặc không chết mất xác thì cũng ốm đau bệnh tật đủ kiểu vì cuộc sống kham khổ hay sa vào nghiện ngập trên bãi vàng.

Có hai kiểu để có được vàng. Một là đóng bè kéo tời xúc cát trên sông rồi đem vào máng cầu xóc , cát sỏi trôi đi đọng lại vàng ở các rãnh răng cưa trên cầu ( chắc vàng và một số quặng nặng hơn mắc lại ), sau đó đổ số cát đọng lại máng cầu đem ra máng tay lọc, gọi là đấm máng, lừa hết số cát còn lại để thu " vẩy nhót ". Nhiều chuyện rất hay là có người đóng bè múc cát cả tháng mà chẳng được tý vàng mấy, đến lúc hết tiền không chịu được nữa bỏ , người khác đến đóng bè đúng chỗ ấy chỉ vài ngày thì đến chỗ có vàng ( gọi là " tới tẩy " ) . thậm chí có máng đấm thu được cả chỉ .

Kiểu thứ hai là chui xuống hang để đào đất, đóng bao sau đó vận chuyển lên bờ, dùng gỗ đóng thành những cái hộc khoảng một chiều 2m, chiều 4m đổ đất vào dùng cào, cuốc , xẻng đánh cho rã đất , sau đó xả nước vài lần chỉ còn cát sỏi và làm tiếp các công đoạn giống kiểu thứ nhất. Bên bãi Na rì - Bắc cạn có những hang còn cả trăm người chui vào, kiểu này làm nhiều người chết vì sập hầm hay thiếu dưỡng khí không lôi kịp ra.

 

[Xe đạp ViHa]

Tuyên quang lúc đó cũng rất sôi động về chuyện vàng vọt này. Thông tin về các bãi mới khai thác và những câu chuyện đồn thổi liên tục được loan báo đến chóng mặt. Các bãi vàng trên sông bắt đầu từ cuối địa phận huyện Hàm Yên qua huyện Chiêm hóa lên tới Na hang (huyện vùng cao nhất và xa nhất tỉnh) dọc theo bờ con sông Gâm có thứ nước xanh màu ngọc bích. Các cai vàng trúng quả đậm ăn chơi tàn bạo, thậm chí có người chơi những kiểu chẳng giống ai, có ông cai tên D. Nhị, cuối năm cày trúng một vỉa sướng quá tối lùa tất củu vạn ra khỏi lán, đốt đống lửa thật to ngồi vây quanh, rượu thịt bày ê hề. Khi đã sương sương ra lệnh mọi người già trẻ, trai gái... cởi hết quàn áo nhảy múa tưng bừng khói lửa với nhàn nhạc huy động từ tất cả nồi niêu xoong chảo và những thứ gõ vào phát ra âm thanh, một ông già gần 70 tuổi không nghe bị bọn đầu gấu nện cho một trận nhừ tử. Cú off kiểu rừng xanh ấy nổi tiếng đến nỗi sau này một số cai cũng bắt trước làm vui khi trúng quả.

Thời gian đó đường giao thông đi lên các huyện vùng cao cũng khó khăn. Đoạn Cầu Bợ nối hai huyện Hàm Yên và Chiêm hóa chưa có cầu mà dùng phà, phà thì của mấy ông nhà nước quản lý nên hứng thì nhanh mà buồn buồn thì chậm. Nếu từ thị xã Tuyên quang lên đến trị trấn huyện Na Hang thì cũng mất cả ngày cho nên các phương tiện đường sông rất phát triển, chủ yếu là thuyền gắn máy Cole của Mỹ, thường gắn hai máy để đẩy lúc đi ngược vì nhiều khúc nước chảy quá xiết. Các khúc sông bị đào xới, cát sỏi chất lên bờ thành đống nham nhở, nhiều chỗ bờ sông thành những cái bẫy vì bị khoét hết lớp cát đáy làm nhiều người ra sông tắm giặt bất thần bị sụp lở xuống hố chết đuối, dân chạy thuyền ngán nhất là giữa sông tự dưng thỉnh thoảng nổi lên một đảo chìm đang đi tự dưng nghe cái rầm một tiếng, cả thuyền bị mắc cạn tênh hênh giữa sông... nhất là khu vực Đài thị, Đầm hồng của huyện Chiêm hóa.

Lại quay về chuyện của tôi, năm cuối cấp II (năm 88) là năm đầy biến động với gia đình lên tôi cũng không còn tâm trí tập trung vào học hành được. Khi thi hết cấp xong tôi tính chuyện trốn bố mẹ xin đi làm vàng cùng mấy anh cai gần nhà nhưng bị thất bại vì gia đình phát hiện ra. Đúng lúc đó ông chú rể lấy cô thứ ba trong gia đình, là bộ đội đặc công thời chống Mỹ sau những lần đi buôn lâm sản và làm vàng trên Chiêm Hóa... thất bại (anh em hay gọi đùa là trâu trắng đi đâu mất mùa đến đó, chiến tích đánh nhau các bờ bãi ông này cũng thuộc hệ nổi tiếng, cả thị xã ai cũng biết) về lại tính chuyện đi tới một nơi rất xa đãi vàng tiếp, đó là một địa bàn hẻo lánh tít trên huyện Bắc Mê của tỉnh Hà giang, nghe nói trên đó họ cũng mới phát hiện ra một khu vực có vàng sa khoáng với tuổi vàng tương đối cao. Đến nhà năn nỉ mãi ông mới nói chuyện với bố mẹ tôi cho tôi theo với điều kiện là chỉ đi một tháng và nấu cơm cho anh em, không cho uống rượu, hút thuốc phiện. Lúc đó cũng bắt đầu vào mùa hè...

Đúng 6h sáng, tôi cùng mọi người trèo lên thùng chiếc xe, loại người ta hay gọi là mono hay giải phóng gì đấy của Trung Quốc thẳng tiến hướng Bắc. Đây là lần đầu tiên tôi đi làm và xa nhà ....

 

[hiep luc]

Tiếp đê.....

 

[Xe đạp ViHa]

Tiếp thì tiếp. Nhưng các cụ nhớ cho là em viết hư cấu đấy nhé !
http://www.vnmilitaryhistory.net/index.php?action=profile;u=24519 Cả Cả ngày hôm đó tôi say xe lử đử vì bị nhốt trong cái thùng xe bịt kín, không riêng tôi mà nhiều người cũng vậy . Quãng đường từ Tuyên quang lên Hà giang thật xấu, mỗi lần vào ổ gà cả người lẫn đồ vật lại nảy tưng tưng lên va vào nhau . Không hiểu đời cái xe này chắc phục vụ từ thời chống Pháp hay Mỹ mà cứ đi khoảng một hai tiếng lại phải nghỉ một chút , chắc cho...nguội máy. Đến đúng 11h chúng tôi mới có mặt thị trấn huyện Bắc quang - Hà giang .

Sông Lô chạy theo quốc lộ 2 Tuyên quang - Hà giang ! ( ảnh minh họa )

Một khúc sông Lô trên Hà giang đục ngầu phù sa !

Sau khi ăn trưa và nghỉ ngơi thoải mái, hành trình lại tiếp tục tới xâm xẩm tối thì chúng tôi đến TX Hà Giang, ngày đó thị xã còn đơn sơ lắm, buổi tối đứng chỗ cầu Yên Biên nhìn thấy đâu cũng tối om và cũng mệt sau một ngày bị chiếc xe nó dần cho nên chúng tôi ngủ sớm lấy sức sáng mai đi vào Bắc Mê.

Bắc Mê là một huyện nằm phía Đông Nam của tỉnh Hà giang. Huyện này không có những danh lam thắng cảnh như ruộng bấc thang hay cao nguyên đá đẹp rực rỡ như Hoàng su phì hay Đồng Văn nhưng cũng đẹp, mỗi tội đường xá quá tồi tệ và quanh co nhiều vực thẳm núi cao . Khi rời xe qua khỏi thị xã leo đèo đã thấy xương mù như nằm dưới chân. Do chiếc xe hôm qua đưa chúng tôi đến thị xã bị hỏng nên đi bằng một chiếc xe Zil không thùng không che mui lên chúng tôi thoải mái ngắm cảnh, dọc con đường đá vòng vèo qua các dãy núi thỉnh thoảng mới thấy một người dân tộc thiểu số dẫn con ngựa lóc cóc đi lại, có vẻ đây là một huyện nghèo và ít người .

Ảnh minh họa !

 

[Xe đạp ViHa]

Thị trấn Bắc Mê ngày ấy chỉ là một dãy nhà nằm hai bên một con đường đất nhỏ chạy ngoằn nghèo ( thị trấn mới sau này dời ra ngoài khoảng hơn chục km ) bên bờ con sông Gâm ( Sông Gâm chảy từ Cao bằng sang, qua Bắc Mê rồi về Na hang - Tuyên quang ) . Chúng tôi được nghỉ tại đó hai hôm chờ người đi vào bãi làm luật, không hiểu luật gì ? với chính quyền sở tại hay với các đại ca trong đó nhưng được chơi là thích rồi. Bọn tôi ở nhờ nhà hai cặp vợ chồng làm kiểm lâm đồng hương Tuyên quang, được các anh chị giúp đỡ thu xếp chỗ ăn nghỉ rất chu đáo . May mắn là sáng hôm sau đúng chủ nhật lên có chợ phiên, lần đầu tiên tôi đi vùng cao lên rất háo hức đi xem ngay.

Cũng như bao thị trấn miền núi khác, thị trấn huyện Bắc Mê có một trung tâm mua bán, ngày đó gọi là HTX mua bán hay cửa hàng mậu dịch tổng hợp nằm gần cuối thị trấn, một căn nhà cấp bốn quét ve vàng, xếp đá hộc bao quanh chân tường theo tiêu chuẩn mà bất cứ cửa hàng mậu dịch vùng cao nơi nào cũng giống nhau. Trước cửa có một bãi cỏ rất rộng và mấy cái cây thật to , bà con các nơi trong huyện bày bán đủ thứ lâm thổ sản dưới những gốc cây đó. Những bộ quần áo đủ màu sắc , tua rua nhìn đến hoa mắt , vài nồi thắng cố sôi sùng sục với các bác chẳng biết dân tộc gì mặt đỏ căng , cứ một bát thắng cố với một bát rượu ( chắc là ngô ) cầm giơ lên liên tục, luôn mồm xì la xì lô mà tôi nghe chẳng hiểu gì cả, nhìn thấy lạ và buồn cười. Tan chợ một vài bác đi ra được đoạn nằm ngủ lăn còng queo bên lề đường ngon lành cứ như ở nhà mình vậy.

Ảnh minh họa

Sáng sớm hôm đó chúng tôi chuẩn bị đồ đạc đeo buộc cẩn thận xong bắt đầu rời thị trấn đi mảng sang bên kia sông để vào bãi. Tôi nghe địa danh nơi chúng tôi đến tên Nà guồng nhưng không biết nó là một xã hay là tên bản , giáp với địa phận huyện Trùng Khánh của Tỉnh Cao bằng . Lần đầu tiên tôi phải hành quân bộ leo núi như thế thật mệt , cứ đi một lúc lại lăn ra thở đến nỗi anh em khoác cho gần hết , tôi chỉ viẹc đeo mỗi cái ba lô quần áo của mình và mấy gói muối, mì chính linh tinh....

Ảnh Minh họa

Đi một lúc lại gặp sông Gâm, đoạn này cũng thật đẹp , chúng tôi đi theo đường mòn từ tít trên cao nhìn xuống thấy hai bên bờ sông vách đá cao ngất, một màu nước xanh ngọc chảy quanh co giưã các gềnh đá và tán rừng rậm rạp, khi nắng càng lên cao thì phong cảnh càng đẹp . Thi thoảng chúng tôi lại đi vào một thung lũng be bé có vài nóc nhà sàn , chắc là một bản nhỏ . Khi chúng tôi đi qua những ngôi nhà thấy họ chỉ rào sơ sài bằng vài cây nứa vài anh em nhảy vào vườn hái trộm rau quả bị ông chú tôi bạt tai cho mấy cái với lời răn đe nghiêm khắc " Cẩn thận ăn đạn súng kíp...vào đít đấy con ạ ! "

Ảnh minh họa sông Gâm - Bắc Mê .

Trên này gần như ít ruộng bậc thang mà đa số là ruộng nằm trong thung lũng , những thửa ruộng nho nhỏ xanh xanh nằm cạnh dòng suối mát trong vắt với canh những chiếc guồng ( cọn ) quay múc nước , vài cô gái Tày mặc bộ chàm đen từ đầu đến chân ( sau này đi Yên Bái thấy con gái Tày mặc màu mè hơn ) đang lúi hui làm gì đó bên bờ ruộng tạo nên phong cảnh thật yên bình , khác hẳn với cuộc sống cách đấy vài cây số mà chúng tôi sắp đến.

Ảnh minh họa

 

[@Fun]

-đọc đang hay.tiếp đi cụ.(b)(b)

 

[HuyArt]

Hơ hơ... em đang định ra một tạp văn: "Bộ đội thời mạt vận" thì cụ lại nhanh tay hơn, ủn nhiệt tình cùng cụ nhá. Hóng xem bộ đội xã hội khác bộ đội cụ Hồ thế nà)

 

[Audioto]

Chuyện hay đới cụ ah

 

[nhamhoanh]

Chuyện rât hay giông em qua

 

[Xe đạp ViHa]

Cám ơn các cụ đã động viên. do chuyện này em viết lại qua câu chuyện kể của một người bạn, tuy người thực việc thực nhưng qua tay em có thể hơi khác một chút . Nhiều chỗ em chưa biết địa danh nó chính xác chỗ nào. cụ nào thấy em viết sai thì bổ sung, đính chính nhé .

Đôi khi em có thể cho chuyện...gái gẩm vào tý cho đỡ khô khan. Nếu cứ viết nguyên văn chắc giống...biên niên sử bãi vàng quá !

 

[Xe đạp ViHa]

Chỗ mọi người chọn làm nơi khai thác là bờ sông cạnh một khu rừng rậm rạp, ở nơi đây không có một bè vàng nào đang làm cả, chỉ có chúng tôi. Không biết các sếp tính toán ra sao mà chọn địa điểm này ( nếu không biết thì suốt đời chỉ đãi cát, làm vàng cũng phải biết dòng nào có , dòng nào không ) . Việc đầu tiên khi đặt ba lô, đồ đạc xuống là phải căng tạm một cái bếp nấu nướng cho mọi người ăn trưa. Lúc mò xuống sông lấy nước tôi mới phát hiện bờ cát ở đây viền mép nước cát có màu đen tuyền, chắc có quặng sắt hay gì đó chảy từ núi ra mới vậy.

Chiều hôm đó mọi người phân công nhau lên rừng hoặc ra bản lấy tre nứa, mua bán các thứ, tôi bé nhất được lệnh ở nhà trông lán . Chiều muộn rồi đến tối chưa thấy ai về đói quá tôi liền lấy cơm chén trước xong chất củi làm một đống to tướng chỗ phát quang làm lán đốt lên cho đỡ cảm giác lạnh, mặc dù đang mùa hè.

Bóng tối đem lại sự sợ hãi, không biết ai nói thế nhưng đúng là vậy. Giưã cảnh âm u, tĩnh mịch, dưới là sông, trên là rừng già , tiếng lạot soạt trên ngọn, trong các lùm cây hay tiếng rì rào của dòng sông dưới kia làm tôi thấy gai ốc cứ nổi lên từng chặp, thỉnh thoảng lại có con chim gì ăn đêm rúc lên một hồi thót tim, tôi cứ chất thêm củi cho thật to xong...nhảy vào bụi khoác áo mưa ngồi chờ, lúc sau bị muỗi tấn công lại nhảy ra.

Chờ mãi không chịu nổi ( lúc í có lẽ chỉ khoảng 7,8 h chứ mấy, do trong rừng nên cảm giác khuya ) tôi bèn bỏ mặc đồ đạc đấy cầm chiếc đèn pin đi tìm mọi người. Không biết đi đâu nhưng do càng ngày càng hoảng loạn, nhất là đi qua các con suối thấy từng bầy đom đóm bay loạn xạ như ma trơi , đom đóm ở đây rất to, gần bằng đầu ngón tay, cứ chờn vờn làm tôi càng thần hồn nát thần tính . Chợt có tiếng rào một cái và có bóng đen dài như một con trăn lao về phía tôi. Lúc ấy tôi vội vừa gào lên vừa hét gọi mọi người rồi co giò chạy xuyên qua các bụi cây ...

 

[Xe đạp ViHa]

Ngày hôm sau, mọi lán trại và bè mảng đã được hoàn tất . Chúng tôi làm một lán to và một lán phụ hay đúng hơn là một cái chòi dùng để canh gác . Hai bè vàng cũng hoàn tất và được gông buộc chắc chắn giưã dòng.

Cả ngày hôm ấy tôi cứ bị trêu mãi về chuyện tối hôm trước . Chả là nhóm đi lấy tre loanh quanh thế nào chặt tre xong trên đường về cũng bị lạc , vòng vèo mãi cho đến khi trời tối vẫn không định hình được chỗ ở hướng nào, mỗi người một hai cây tre vác trong rừng tối om mà vẫn đi được mới giỏi. Khi mệt quá đang định vứt đấy tìm đường về mai quay lại lấy thì thấy ánh đèn pin của tôi. Mùng quá, không biết là ai nhưng đoán ra có người đi tìm liền chạy tới chỗ tôi. Do lúc ấy sợ quá hóa quáng gà nhìn cây tre trên vai người đi đầu thò ra khỏi búi cây cứ tưởng con trăn rắn nên tôi mồm kêu chân chạy biến, chẳng may sa vào hố rơi xuống gần như bất tỉnh, mọi người lại phải lôi lên vác về.

Chiều hôm ấy mấy người đang đóng cọc gông bè ngoài dòng thì tư dưng kêu ầm lên . Tôi chạy ra ngó thì thấy một cái xác từ trên đầu nguồn xuống đang trôi lừ lừ qua đầu bè. Không ai ra vớt cả , chuyện này sau thành quen vì thỉnh thoảng vẫn gặp , những con người kém may mắn này không biết họ bị nạn chỗ nào, có thể trên kia có một bãi vàng , họ là người xấu số ngã xuống sông khi đang làm việc, bị thủ tiêu vì người có vàng hay là những người đi rừng chẳng may trượt chân rơi xuống sông suối . Rừng vàng nhưng đúng là ăn của rừng...rưng rưng nước mắt !

Lán làm vàng của chúng tôi như đã nói nằm cạnh bờ sông, đường vào lán ông chú tôi cho dấp kín , tuyệt đối khi đi ra không được đi đường gần nhất mà phải cắt rừng ra. Kinh nghiệm xương máu ở những chỗ thân cô thế cô cho chú tôi thấy nếu quân số ít người thì trước sau cũng có kẻ đến đòi chung vui, kể cả mấy bè vàng cũng nằm giữa dòng nhưng khuất sau mấy ghềnh đá lớn , đi trên đương mòn khó nhìn thấy được.

" Làm vàng không có chủ nhật " . Câu nói vui của thợ thuyền với nhau chắc xuất phát từ đây. mọi người làm rất khẩn trương cả ngày lẫn đêm để bóc lớp mặt. Lớp mặt là gì ? Đó là lớp cát trên phải xúc đổ đi cho tới khi gặp lớp có vàng, nó nhiều kiểu lắm, có nơi thì chỉ là lớp cát chừng 2,30 phân ,có nơi sâu hàng mét thậm chí là lớp đá xít ( đá phong hóa C3 hay C4 theo từ chuyên môn của các nhà khảo sát ) gặp phải chỗ này thì mệt lắm, cong cả mũi xẻng , đưút dây cáp mà có khi khi không xuyên qua nổi . Nhưng có nơi lớp vàng ngay trên mặt , múc lên xóc cầu có ngay . Nếu trúng vỉa thì nhanh nhanh chóng chóng ít ngày rồi biến ngay vì " bạn " sẽ đến thăm. Chuyện này dài lắm tôi sẽ kể sau.

Tả sơ qua một chút về bè vàng cho bác nào chưa từng nhìn thấy. Bè vàng bao gồm bè, tời và sân chứa . Bè được đóng chiều ngang khoảng 2 hay 3m, chiều dài thì tùy nhưng tối thiểu hết chiều dọc một cây tre sau đó nối với sân. Có thể đóng cọc gông bè tại sông hay buộc dây gông vào bờ tùy địa hình hay lòng sông, có những khúc sông bè kéo nối nhau san sát từ bờ này sang bên kia như cầu phao. Phần bè là hai múi phao nổi hai bên bằng những cây tre, khoảng trống giữa để cắm xẻng xuống lòng sông lấy cát .

Tời là một trục gỗ quấn cáp nối với xẻng . tời nằm đầu bè , một khúc gỗ to hơn bắp đùi đóng tay quay hình dấu cộng hai đầu để hai người quay, khi người cắm sào thả xẻng ( cán xẻng phải là một cây tre, hai người ghì để cho xẻng cắm sâu xuống , đôi khi có thể ba bốn hay một người tùy độ cúng phía dưới ) thì người quay tời thả cho dây cáp ra , khi người cắm đã ấn mũi xẻng xuống xong thì quay tời kéo xẻng lên, mỗi xẻng , ( đúng ra là gầu múc nhưng mũi nhọn ) được khoảng 2,3 0 cm3 sỏi cát.

Sau khi đưa gầu múc lên đổ vào sân phía sau hai người quay tời thì bắt đầu đến việc bộ phận xóc cầu, được trang bị một cầu gỗ chiều ngang 5,60 cm, chiều dọc 1m đến 1m rưỡi có đục những rãnh ngang thân cầu gọi là răng cưa . Một người xúc cát đổ vào chiếc rổ xóc bằng tôn đục lỗ đặt trên mặt máng cầu, một người tay múc nước xối vào rổ một tay xóc cho cát chui qua lỗ rổ rơi xuống cầu, cát trôi suống sông và đọng lại những gì nặng nhất trên các rãnh răng cưa, cứ xóc khoảng 15 phút lại dỡ cầu ra đem cho vào một chiếc máng gỗ ( máng tay ) hình tam giác để lừa ra những cát còn lại ( đấm máng ) gạn vàng, công đoạn này thì đa số là các cai bưởng làm .


Cảnh đãi vàng trên một dòng sông

Một thợ đào vàng,đang sử dụng chiếc máng tay-Dụng cụ,đãi lọc vàng sa khoáng

Máng cầu-răng cầu nơi những vẩy vàng lắng đọng lại

 

[Xe đạp ViHa]

Bè tời,một dụng cụ khai thác vàng rất thô sơ

Và sản phẩm của nó-Những vẩy vàng li ti,lẫn với các hạt quặng

 

[Haiau]

Trữ lượng vàng ở Tuyên Quang đứng thứ 2 cả nước, đứng đầu là Quảng Nam, vàng ở Tuyên là Quặng hoá vàng - antimon có ở các mỏ antimon chứa vàng, có khi vàng có trữ lượng lớn và có giá trị. Điển hình cho kiểu quặng này là mỏ Làng Vài, Khuôn phục, Hoà Phú, Ngọc Hội. trữ lượng ở mỏ này qua khảo sát là trên 5 tấn.
Em cũng từng có giấc mơ đầu tư vào nghành khai khoáng, nên nắm khá rõ

 

[Xe đạp ViHa]

Bây giờ tôi mới rõ mọi người cùng đồng hành. Hóa ra ông chú tôi làm theo kiểu ăn chia với hai người nữa, tức là có mấy cai cùng làm, quân số chứng 15 người, trong đó có 5 người Tuyên Quang ( tính cả tôi và các sếp ) còn đâu là các anh em người Lập Thạch - Vĩnh Phú. Trong đám cửu vạn tôi vẫn nhớ rõ anh Thao, người rất giỏi trong việc cắm sào , công việc khác anh cũng thế , từ mọi việc làm bè, lán đến việc đi lại tìm nguồn nước, tìm vỉa hay đánh nhau anh đều giỏi cả . Anh là bộ đội xuất ngũ cho nên chuyện đó là đương nhiên. Sau này số phận anh rất bi đát, nhưng đó là chuyện về sau...

Một hôm mấy anh em bắt được một người tự dưng lạc vào lán. Kể cũng lạ, khu rừng này hoang vu chẳng có ai mà lại có người vào. Lúc đó tôi đang lúi húi thổi cơm thì có người vỗ vào lưng hỏi xin nước và nhờ tả đường đi ra thị trấn. Nước thì không thiếu nhưng đường thì tôi chịu, anh ta uống nước xong ngồi hỏi thăm mọi chuyện linh tinh từ trên trời dưới bể , tôi cũng rất nhiệt tình trả lời duy nhất chuyện ở đây mỗi máng được bao nhiêu vàng thì tôi bắt đầu cảnh giác vì chú tôi đã dặn rất kỹ. Hỏi chuyện mãi có lẽ không đáp ứng được người khách nọ bèn xuống sông ...rửa mặt bị mọi người phát hiện tóm vào lán đánh cho một trận lên bờ xuống ruộng .

Đánh mãi đồng chí này vẫn một mực khai rằng là dân ở đây đi qua vào xin nước. Hơi bị ngu ở chỗ là người bản xứ chẳng có ông người Kinh nào cả và người bản xứ đi rừng lại ấm ớ đến nỗi không chuẩn bị nổi nước uống vào xin đúng chúng tôi. Cái giọng Hải phòng hay Nam định lơ lớ đã phản anh ta. Nhưng phải công nhận anh ta thật lì đòn, đánh thế nào hộc máu mũi ra vẫn trước sau như một.

Sau này đọc nhiều chuyện tình báo, trinh thám thấy bọn CIA tra tấn tù nhân cộng sản bằng những hình thức thảm khốc đến rùng mình nhưng có lẽ bọn nó ...đêk biết cách tra tấn lên hay thất bại . Vụ tra tấn này cũng có một không hai hoặc đã xảy ra ở đâu đó tôi chưa từng biết, cuộc tra tấn trực tiếp mắt chứng kiến, chẳng có công cụ gì ghê gớm, không ồn ào , nhẹ nhàng và...rất buồn cười .

Đấm đá chán tù binh chẳng cho ra kết quả gì, lúc ấy mới biết đây là một tay cũng ghê gớm. Mọi người liền lật sấp tay kia xuống và...tụt quần ra . Lấy túi nilon đốt lên..... nhỏ vào mông , mỗi lần giọt nilon cháy rơi xuống mông ...đầy ghẻ của anh chàng này nghe xèo xèo thì tù nhân lại nảy lên nhìn rất buồn cười. Tuy thế nhưng vẫn chẳng xinhê gì cho đến khi có người hét " Thôi ! chữa ghẻ cho nó đủ rồi, thằng nào vạch...lỗ đít nó ra để nhỏ vào cho nó khỏi ỉa cho tao.." thì anh chàng vội vàng lập bập :

- Đừng ! em xin các anh ! em xin khai, em xin khai !

 

[Xe đạp ViHa]

Trữ lượng vàng ở Tuyên Quang đứng thứ 2 cả nước, đứng đầu là Quảng Nam, vàng ở Tuyên là Quặng hoá vàng - antimon có ở các mỏ antimon chứa vàng, có khi vàng có trữ lượng lớn và có giá trị. Điển hình cho kiểu quặng này là mỏ Làng Vài, Khuôn phục, Hoà Phú, Ngọc Hội. trữ lượng ở mỏ này qua khảo sát là trên 5 tấn.
Em cũng từng có giấc mơ đầu tư vào nghành khai khoáng, nên nắm khá rõ

Chú có thể cho anh thêm chút thông tin không. Anh cũng đang định đi làm vàng đây. Dạo này ...đói kém quá !