[Funland] Ảnh phục chế màu về Việt Nam.

[doctor76]

Bức ảnh đầu tiên về Sài Gòn, chụp năm 1859, thời điểm liên quân Pháp -Tây Ban Nha kéo quân vào sau khi sa lầy ở chiến trường Đà Nẵng.
Người chụp ảnh này được cho là thuyền trưởng Paul Emile Berranger - chi huy pháo hạm Mitraille.
Ông ta chụp khoảng 32 kiểu ảnh ở Đà Nẵng và Sài Gòn, số ảnh này sau đó bán cho một nhà sưu tập người Anh, năm 2010, thư viện quốc gia Úc mua lại số ảnh này.
[ Lúc đầu, bị sa lầy ở Đà Nẵng, Pháp và Tây Ban Nha định kéo quân ra tấn công miền Bắc, nhưng suy đi tính lại, theo kế hiểm của Tạ Văn Phụng, liên quân bèn kéo vào Sài Gòn]

 

[Doun]

Cuốn này em đọc bằng nguyên văn, cũng là cuốn sách viết khá chỉn chu cụ ạ.
Hiện thì viện Viễn Đông Bác Cổ bên Pháp vẫn còn lưu khá nhiều tư liệu gốc Chăm Pa, đặc biệt là bản trường ca mất nước, viết năm 1832, gồm những câu thơ đôi tiếng Chăm Pa cận đại, mô tả khá kỹ quá trình Minh Mạng đồ sát và phá hủy tan nát vương quốc Chăm Pa.
Bản dịch tiếng Pháp khá hoàn chỉnh, nhưng em không dịch do khá nhạy cảm.

Vầng. E cũng biết chắc chắn có chỉnh lý ít nhiều. Nhưng mình không nghiên cứu sâu nên chỉ đọc để hình dung cả quá trình lịch sử chứ không đi sâu vào tiểu tiết, sự kiện.

 

[doctor76]

Vầng. E cũng biết chắc chắn có chỉnh lý ít nhiều. Nhưng mình không nghiên cứu sâu nên chỉ đọc để hình dung cả quá trình lịch sử chứ không đi sâu vào tiểu tiết, sự kiện.

Xã hội Chăm Pa khá cởi mở về tôn giáo, những vẫn thơ của họ rất hay ,không chỉ về tình yêu tâm trạng, tâm tình, mà còn nói nên những nội tâm ...
Chăm Pa tồn tại các tôn giáo như: Bà La môn, Ấn Độ giáo, Phật giáo, Hồi giáo... cùng tồn tại, nhưng lại ít xung đột.
Trường ca về công chúa Mã Lai sang Chăm Pa truyền mở đạo Hồi, hoàng tử Chăm yêu công chúa, nhưng chàng lại theo Hindu, chàng nói lên những suy tư của mình :
....tôi bây giờ như con chim nửa muốn bay nửa muốn dừng ...
Hết vào đền thờ Hồi lại vào đền Bà La Môn giáo...

 

[Nov]

Vào trong Đình Phú Gia, gian thờ chính, ngay cái nhìn đầu tiên em đã thấy có sự đặc biệt. Đó là con chim đứng chầu 2 bên ban thờ này.
Bình thường các cụ thấy ở Đình Việt là 1 con chim hạc. Nhưng ở đây hình tượng 2 con hạc đã biến đổi có đường nét của chim thần Garuda trong tín ngưỡng Chăm xưa.
E đoán tượng 2 chim thần này có từ lâu rồi. Em quên không sờ xem là bang đồng hay gỗ. Phải nói là đường nét tạo tác quá đẹp và tinh xảo.

Đây là tượng vẹt thờ, cụ ạ. Tục thờ chim vẹt (anh vũ) có lẽ xuất phát từ giai thoại về nghĩa quân Lam Sơn hoặc giai thoại về chúa Trịnh. Trong đền Ngọc Sơn cũng có tượng vẹt thờ, hoặc Bảo tàng LS cũng đang trưng bày đôi tượng vẹt thờ trống mái khoảng hơn 500 năm tuổi.

Hình tượng chim thần Garuda trong điêu khắc Việt cổ vẫn giữ được các nét nguyên bản như trong văn hóa Chăm. Ví dụ, tượng gạch nung khai quật tại Hoàng thành Thăng Long, hay bảo vật quốc gia tượng Phật bà chùa Hội Hạ, hiện đang lưu giữ, trưng bày tại Bảo tàng MTVN, với motif chim thần garuda nâng đỡ các góc bệ tượng.

 

[1.25 ton]

Cuốn này em đọc bằng nguyên văn, cũng là cuốn sách viết khá chỉn chu cụ ạ.
Hiện thì viện Viễn Đông Bác Cổ bên Pháp vẫn còn lưu khá nhiều tư liệu gốc Chăm Pa, đặc biệt là bản trường ca mất nước, viết năm 1832, gồm những câu thơ đôi tiếng Chăm Pa cận đại, mô tả khá kỹ quá trình Minh Mạng đồ sát và phá hủy tan nát vương quốc Chăm Pa.
Bản dịch tiếng Pháp khá hoàn chỉnh, nhưng em không dịch do khá nhạy cảm.

Cụ dịch đi cho bọn em đọc với, nhạy cảm thì cho vào hộp thư riêng. hay lược bỏ đi.

 

[buicongchuc]

Một cụ bé gái đứng tạo dáng bên cánh cổng vào nhà, ảnh chụp khoảng 1916-1921.
Ảnh do Léon Busy chụp.

Cụ gái này phổng phao sớm nhỉ, chắc tầm 17t rùi.
Sang hè ấm áp em cũng mua tặng vợ cái áo yếm xem có cải thiện được gì không

 

[buicongchuc]

Ảnh chụp gia đình thượng thư bộ Hình Tôn Thất Đàn, tháng 3 năm 1927.
Gia đình khá giàu có sung túc, cụ Tôn Thất Đàn ngồi ghế, còn 3 cô con gái và 1 cháu nhỏ đọc sách, trước nhà bày 4 chậu hoa cảnh đơn giản mà đẹp.
Cô con gái đối diện là bà Bs Toản / vợ của Thiếu tướng QĐND Cao Văn Khánh .
Ngừoi còn lại là mẹ của NSND Đặng Nhật Minh
Tiếng Pháp:
Hue 1927 - Chez un haut mandarin de la Cour d'Annam.

Nhìn mấy cô con gái vẻ đẹp thanh thoát toát nên giàu sang và trí thức. Lối ăn mặc, đầu tóc có vẻ hiện đại như nay.

 

[Doun]

Đây là tượng vẹt thờ, cụ ạ. Tục thờ chim vẹt (anh vũ) có lẽ xuất phát từ giai thoại về nghĩa quân Lam Sơn hoặc giai thoại về chúa Trịnh. Trong đền Ngọc Sơn cũng có tượng vẹt thờ, hoặc Bảo tàng LS cũng đang trưng bày đôi tượng vẹt thờ trống mái khoảng hơn 500 năm tuổi.

Hình tượng chim thần Garuda trong điêu khắc Việt cổ vẫn giữ được các nét nguyên bản như trong văn hóa Chăm. Ví dụ, tượng gạch nung khai quật tại Hoàng thành Thăng Long, hay bảo vật quốc gia tượng Phật bà chùa Hội Hạ, hiện đang lưu giữ, trưng bày tại Bảo tàng MTVN, với motif chim thần garuda nâng đỡ các góc bệ tượng.

Cám ơn cụ. E không biết về món vẹt thần. E thấy cụ ở BQL đình nói là chim Phượng Két.??? hay gì đó em nhớ không rõ.

 

[buicongchuc]

Tục này có ở các nước Đông Nam Á chịu ảnh hưởng của Ấn Độ cụ ạ, đọc cuốn Chân Lạp phong thổ ký em dịch thì rõ nhất, thật rùng rợn.
Còn quân Cờ Đen thích ăn gan người khỏe mạnh, cũng như người TQ xưa có cái tục lệ chấm bánh bao vào máu người bị chém đầu, nghe nói chữa được bệnh lao...

Trong tác phẩn AQ chính truyện - Lỗ Tấn có miêu tả cảnh bánh bao tẩm máu chữa bệnh lao.

 

[buicongchuc]

Chính xác cụ ạ, vì Vương quốc là một liên minh giữa các tiểu quốc, khá lỏng lẻo, tiểu quốc Chăm Pa cuối cùng còn tồn-tại đến năm 1832 chính là Panduranga mà trong sách em sắp dịch đây, sứ giả Trung Quốc gọi vùng này là Tân Đồng Long Quốc.
Đen là Chăm Pa lại đứng về phía Lê Văn Duyệt trong cuộc xung đột Minh Mạng-Lê Văn Duyệt, cuối cùng bị họa diệt quốc, Minh Mạng đã đồ sát toàn bộ các tầng lớp Chăm Pa thuộc 4 đẳng cấp đầu tiên, chỉ giữ lại đẳng cấp Đa Lít. Khiến dân Chăm Pa gần như xóa sổ.

Trước đây em có gặp một gia đình nói là gốc gác người Chăm hiện sống ở khu Bưởi. Em có nói chuyện về tháp xây không vữa, thì cụ ấy dự đoán là các cụ xưa dùng nhựa cây để kết dính, sau nó phong hoá đi nên giờ không biết là loại nhựa cây gì.

 

[dzoro]

Cám ơn cụ. E không biết về món vẹt thần. E thấy cụ ở BQL đình nói là chim Phượng Két.??? hay gì đó em nhớ không rõ.

Nhiều chỗ gọi vẹt là két đấy cụ. Còn phượng thì nó cứ như kiểu từ thêm vào cho nó cao sang.

 

[giaconngu]

Nhiều chỗ gọi vẹt là két đấy cụ. Còn phượng thì nó cứ như kiểu từ thêm vào cho nó cao sang.

Vẹt, anh vũ, kéc, tuệ cầm, ác mỏ là các tên gọi khác nhau của các loài chim thuộc họ Psittaculidae (1 trong 5 họ chim thuộc bộ vẹt Psittaciformes) có ở Việt Nam, nhưng ngày nay nói chung nó được mở rộng để chỉ tất cả các loài chim trong toàn bộ bộ Psittaciformes. Theo một số từ điển thì Kéc (鴼) là để chỉ loại chim vẹt có kích thước to lớn.
Từ két (鴶) dùng trong "mòng két" là để chỉ một nhóm chim thuộc các chi Anas và Spatula trong họ vịt (Anatidae) thuộc bộ ngỗng Anseriformes. Các loài tìm thấy ở Việt Nam là Anas crecca và Spatula querquedula.
Điều thú vị là khi viết bằng chữ Hán/chữ Nôm thì có 3 chữ với mã Unicode U+2CDF2 (𬷲), U+29FE0 (𩿠), U+2A1A7 (𩿠) là dùng chung để viết cho các âm vịt và vẹt.

 

[doctor76]

Cụ dịch đi cho bọn em đọc với, nhạy cảm thì cho vào hộp thư riêng. hay lược bỏ đi.

Để rảnh em dịch rồi kín-đáo gửi các cụ, đăng lên nhiều cụ sốc vì những hình phạt giết người, xúc phạm tôn giáo của Minh Mạng không thể tưởng tượng nổi.
Ví dụ bắt người Chăm theo đạo Hồi ăn thịt lợn, bắt người chăm theo Hindu giáo ăn thịt bò, bắt người Chăm theo Phật giáo cắt tai xâu làm mộc nhĩ, còn bắt người Bắc đánh người Chăm cho gây thêm hận thù vùng miền...

 

[doctor76]

Trước đây em có gặp một gia đình nói là gốc gác người Chăm hiện sống ở khu Bưởi. Em có nói chuyện về tháp xây không vữa, thì cụ ấy dự đoán là các cụ xưa dùng nhựa cây để kết dính, sau nó phong hoá đi nên giờ không biết là loại nhựa cây gì.

Bí quyết xây tháp Chăm Pa bây giờ không ai biết cụ ạ, gạch nung sao cho cỏ rêu không mọc xâm lấn, không bị ố, kết cấu vữa là gì, quy chuẩn hình dạng đối xứng...
Người Chăm hiện nay không biết tí gì luôn, thậm chí bia ký cũng không đọc được, Lịch sử đều không biết, tất cả phụ thuộc vào tư liệu của viện Viễn Đông Bác Cổ.
Thậm chí, chữ Chăm Pa cổ-trung đại chỉ còn mỗi 1 người trên thế giới này đọc được thôi.
Muốn tu sửa tháp thì buộc phải nhờ chuyên gia Ấn Độ.

 

[datinh]

Trước đây em có gặp một gia đình nói là gốc gác người Chăm hiện sống ở khu Bưởi. Em có nói chuyện về tháp xây không vữa, thì cụ ấy dự đoán là các cụ xưa dùng nhựa cây để kết dính, sau nó phong hoá đi nên giờ không biết là loại nhựa cây gì.

gần nhà em có gia đình này chả nhẽ gốc chàm. ? thấy tóc xoăn và mắt kiểu màu đồng thau !

 

[buicongchuc]

Bí quyết xây tháp Chăm Pa bây giờ không ai biết cụ ạ, gạch nung sao cho cỏ rêu không mọc xâm lấn, không bị ố, kết cấu vữa là gì, quy chuẩn hình dạng đối xứng...
Người Chăm hiện nay không biết tí gì luôn, thậm chí bia ký cũng không đọc được, Lịch sử đều không biết, tất cả phụ thuộc vào tư liệu của viện Viễn Đông Bác Cổ.
Thậm chí, chữ Chăm Pa cổ-trung đại chỉ còn mỗi 1 người trên thế giới này đọc được thôi.
Muốn tu sửa tháp thì buộc phải nhờ chuyên gia Ấn Độ.

Cụ dịch cuốn CP của Viễn Đông Bác Cổ Pháp em xem với, xem có tìm tòi được gì trong LS không ạ.

 

[doctor76]

Cụ dịch cuốn CP của Viễn Đông Bác Cổ Pháp em xem với, xem có tìm tòi được gì trong LS không ạ.

Nhiều chứ cụ, thôi để em dịch dần, nhưng em không thể dịch thơ, chỉ dịch nghĩa văn xuôi thôi.

 

[doctor76]

TRƯỜNG CA MẤT NƯỚC​

Nguyên văn là: Ariya [tiếng Phạn : arya], có nghĩa : câu gieo vần, văn vần, thơ. Ariya Chăm có qui luật riêng. Vần cuối cùng của câu đầu gieo với vần lưng của câu thứ hai ; vần cuối của câu thứ hai gieo với vần lưng của câu thứ ba, v.v., nhưng số âm trong mỗi câu không qui định là bao nhiêu và cũng không luật bằng trắc.Thí dụ :
1. Tanuer tuer di dalam ariya,
kanâ Po Débita, peng klaong kieng panâh,,
2. Mang anaih tel praong thau duh,
abih manâk mboh jeh, duh pak rai Ceng,,
Cũng tương tự như thơ lục bát Vn vậy.
--------------------------------------------------------------------------------

Phần II.
TRường ca: Po Phaok​

1. Viết tại kinh đô Bal Canar [nay là Tịnh Mỹ, Phan Rí] vào lúc Po Phaok The (1828-2832) là quốc vương và Ka Nduey Nguenn [tức là Nguyễn Văn Nguyên, đại diện triều đình Huế, là phó vương]

[Po Phaok, ám chỉ cho Po Phaok The (1822-1828), tức là phó vương dưới triều đại Po Klan Thu (1822-1828) ]
[linh mục F. Fallu và linh mục Bennetat trong bức thư gởi cho Dufau ngày 20 tháng 6 năm 1746 xác nhận rằng thủ đô của vương quốc Champa nằm ở Phan Rí nhưng không xác định chỗ nào. Theo bức thư của Bentenat, tức là linh mục ở Bắc Hà vào năm 1748-1749, thủ đô của Champa vào thời điểm đó nằm giữa thôn Hà Bắc và Ma Ó thuộc khu vực Phan Rí, tức là Palei Canar (thôn Tịnh Mỹ) ở phía nam của trụ sở huyện Hòa Đa].

2. Trong vương quốc, dân chúng Champa bỗng nhiên nghĩ đến Po Phaok The và Ka Nduey Nguen, là hai nhà lãnh đạo quốc gia.

[ trong câu thơ là "mbon nyén", tiếng Việt “bỗng nhiên”. "nagar Cam nghĩa là “vương quốc Chăm”.
bao gồm cả người Chăm mà cả dân tộc Churu, Raglai và Kaho]

3. Nếu triều đình Huế bắt Po Phaok The và Cai Đội Nguen, chắc chắn hai Ngài phải bị tử hình, bởi vì triều đình Huế đã ra chỉ dụ xóa bỏ vương quốc Champa trên bản đồ.

Minh Mệnh trừng phạt nhân dân Champa
​

4.Vào tháng 3 năm Thìn lịch Chăm (1832), triều đình Huế ra lệnh bắt quốc vương Po Phaok The và phó vương Ka Nduey Nguen [Nguyễn Văn Nguyên].
5. Triều đình Huế bắt hai ngài đưa đi nộp cho vua Minh Mạng. Sau cuộc điều tra và thẩm vấn, triều đình Huế kết tội tù đày hai nhà lãnh đạo này, nhưng người ta không biết ở đâu.
6. Sau đó triều đình Huế ra lệnh cho Khâm Mạng gốc người Kinh đến Champa để tổ chức làng xã và hình thành các chức vụ Cai Tổng và Lý Trưởng.

 

[HTlangtu]

...
Người dân chỉ ăn cá không bị thối rữa [tức là cá ướp muối], nước mắm? không sinh giòi thì không coi là ngon. Làm rượu thì dùng gạo và thuốc viên khô bỏ vào chum, đậy kín, cất giữ theo đúng cách, lâu ngày thì bã rượu sinh giòi là rượu ngon. Người ta nói rằng, dân Chiêm Thành uống rượu bằng cách dùng những thanh tre dài ba bốn thước, cắm vào chum rượu, hoặc ngồi quây quần năm, mười người, đo lượng nước cho mỗi người, lần lượt hút tre dẫn rượu vào miệng, hút hết lại đổ nước vào, nếu không có vị thì thôi, có vị thì đậy kín lại dùng tiếp.
Mỗi năm vào dịp đặc biệt, người dân Chiêm Thành được phép đi lấy gan người sống để bán cho quan lại. Vua hoặc thủ lĩnh bộ tộc nào có được gan thì sẽ cho vào rượu và cùng gia đình uống, gọi là “thông thân thị đảm” [uống rượu pha gan người sẽ là cho thân thể thông suốt] [Đây là một tục lệ rất rùng rợn có ở Chân Lạp, Chăm Pa và vài quốc gia khác ở Đông Nam Á, đó là người dân cầm một loại dao đặc biệt đi rình người qua đường, hoặc ai đi một mình, là đâm một nhát vào bụng vùng hạ sườn phải, lấy ra túi mật còn tươi, chuyện này được mô tả rất kỹ trong cuốn Chân Lạp phong thổ ký của Chu Đạt Quan thời Nguyên].

Dăm 3 cái chuyện này trước e cứ nghĩ là, mình đi xâm chiếm nước ngta rồi dựng lên các thứ để cho rằng họ là hạ lưu mọi rợ....đáng để xâm chiếm chinh phục và thuần hóa
Nhưng sau mới thấy là nhiều nơi có những tục rùng rợn thực sự
Riêng về ăn uống thì trên Youtube đầy rẫy, nay là TK21 rồi, vẫn còn những người vùng cao tranh nhau ăn sống món "pịa" từ gia súc vừa mới mổ. Mọe! e xem mà tý nôn luôn
(mà mấy người đó không phải là ở hẳn trên núi tách biệt gì với đời sống đâu nhé. vẫn dùng xe máy ,đthoại bthường luôn - e không nói tới mấy ông trải nghiệm)
Mà chưa rõ món đó bổ béo gì???

 

[doctor76]

Dăm 3 cái chuyện này trước e cứ nghĩ là, mình đi xâm chiếm nước ngta rồi dựng lên các thứ để cho rằng họ là hạ lưu mọi rợ....đáng để xâm chiếm chinh phục và thuần hóa
Nhưng sau mới thấy là nhiều nơi có những tục rùng rợn thực sự
Riêng về ăn uống thì trên Youtube đầy rẫy, nay là TK21 rồi, vẫn còn những người vùng cao tranh nhau ăn sống món "pịa" từ gia súc vừa mới mổ. Mọe! e xem mà tý nôn luôn
(mà mấy người đó không phải là ở hẳn trên núi tách biệt gì với đời sống đâu nhé. vẫn dùng xe máy ,đthoại bthường luôn - e không nói tới mấy ông trải nghiệm)
Mà chưa rõ món đó bổ béo gì???

Em thấy ghê-rợn những kiểu ăn uống phản khoa học và rất mất vệ sinh, kéo theo nhiều mầm bệnh, không rõ sao lại có những người lấy thú ăn uống đó đăng lên. Kể cả món rượu ngâm động vật sống, thực tế nó rất mất vệ sinh.