Cất ở đâu còn lâu mới nói. Iran said.
vnexpress.net
Nhiều ngày sau khi Mỹ dội bom xuống ba cơ sở hạt nhân Isfahan, Natanz và Fordow, số phận kho uranium làm giàu 60% của Iran vẫn là bí ẩn lớn.
Mỹ ngày 22/6 tiến hành chiến dịch "Búa Đêm", sử dụng tổng cộng 14 quả bom xuyên phá hầm GBU-57 nặng 14 tấn và hơn 20 tên lửa Tomahawk, nhắm vào 3 cơ sở hạt nhân Iran gồm Isfahan, Natanz và Fordow.
Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố trên mạng xã hội rằng đòn tập kích đã "xóa sổ" các cơ sở hạt nhân Iran và nước này "sẽ không bao giờ có thể xây dựng lại" các cơ sở đó.
Tuy nhiên, Mohammad Eslami, người đứng đầu cơ quan năng lượng nguyên tử Iran, khẳng định Tehran đã lập kế hoạch trước để đảm bảo "không có bất kỳ gián đoạn nào đối với chương trình hạt nhân của chúng tôi". Giới chức Iran không đề cập rõ ràng tới kho uranium làm giàu cấp độ cao của nước này sau xung đột.
Theo Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), trước khi Mỹ tiến hành chiến dịch không kích, Iran đang sở hữu khoảng 5 tấn uranium làm giàu thấp và 400 kg uranium làm giàu ở mức 60%.
Mức làm giàu uranium này cao hơn nhiều so với giới hạn 3,67% theo thỏa thuận mang tên Kế hoạch Hành động Toàn diện chung (JCPOA) được Iran ký năm 2015. Nếu tiếp tục được làm giàu lên mức 90%, số uranium này đủ để chế tạo 10 quả bom hạt nhân, theo đánh giá của Israel và Mỹ.
Bên trong nhà máy Natanz, cơ sở làm giàu uranium cách thủ đô Tehran khoảng 350 km, vào năm 2008. Ảnh: Reuters
Giới quan sát cho rằng việc Iran không lên tiếng xác nhận về số phận kho uranium sau đòn không kích của Mỹ có thể là động thái có tính toán. Họ có thể sử dụng vấn đề này như lá bài mặc cả mạnh mẽ khi đối thoại với Mỹ và các đồng minh.
Tình trạng mập mờ, không chắc chắn về số lượng vật liệu hạt nhân này cũng có thể làm tăng đòn bẩy chính trị cho Iran, cho phép nước này điều chỉnh các tuyên bố và hoạt động ngoại giao một cách linh hoạt.
Một số chuyên gia tuần này nhận định Iran có thể đã di chuyển kho dự trữ uranium làm giàu 60% ra khỏi cơ sở ngầm ở Fordow và giấu chúng cùng các thành phần hạt nhân khác ở những địa điểm bí mật mà Israel, Mỹ và IAEA không biết.
Họ lưu ý hình ảnh vệ tinh mà Maxar Technologies cung cấp cho thấy trước khi bị không kích, cơ sở Fordow đã chứng kiến "hoạt động bất thường" trong hai ngày 19-20/6, với hàng dài xe tải chờ bên ngoài một lối vào đường hầm.
Tổng giám đốc IAEA Rafael Grossi cho biết Iran đã nói với các thanh sát viên cơ quan này rằng họ sẽ sơ tán số vật liệu uranium nếu thấy chúng bị đe dọa, thêm rằng những vật liệu này được cất giữ trong những chiếc thùng đủ nhỏ để vừa cốp xe ôtô thông thường.
Trong khi Mỹ cho rằng Iran dự trữ toàn bộ kho uranium làm giàu ở Fordow, một số chuyên gia lại tin nước này đã chia nhỏ và cất giữ chúng ở nhiều địa điểm.
Trong những ngày trước cuộc không kích của Mỹ vào Isfahan, có bằng chứng cho thấy phương tiện đã di chuyển thứ gì đó vào hoặc ra khỏi các phòng thí nghiệm ở cơ sở này. Quan chức IAEA nói rằng vì uranium làm giàu 60% được xem là tài sản quý giá nhất của Iran, quốc gia này chắc chắn sẽ không cất giấu toàn bộ chúng ở một nơi.
Ông Grossi giữ quan điểm rằng phần lớn uranium làm giàu vẫn nằm trong tầm kiểm soát của Iran. "Tôi không biết liệu họ có sơ tán hết số uranium đó không, nhưng bằng chứng cho thấy họ đã di chuyển rất nhiều", ông nói.
Giới chức châu Âu ngày 26/6 cũng chung nhận định Iran đã sơ tán kho dự trữ uranium trước khi bị Mỹ không kích, dù lưu ý rằng đây chỉ là những đánh giá sơ bộ ban đầu và họ không biết vị trí chính xác của số uranium đó.
Chính quyền Tổng thống Donald Trump trong khi đó khẳng định không có thông tin tình báo nào cho thấy Iran đã kịp di dời kho uranium làm giàu cấp độ cao khỏi các cơ sở bị tấn công, khẳng định tất cả đã bị "chôn vùi".
Xe tải xếp hàng bên ngoài cơ sở hạt nhân Fordow vài ngày trước cuộc không kích hôm 22/6. Ảnh: Maxar
Phó tổng thống JD Vance nói trong cuộc phỏng vấn trên Fox News ngày 23/6 rằng việc uranium của Iran ở đâu "không phải câu hỏi chúng ta cần bàn đến". Ông nói cuộc không kích của Mỹ đã phá hủy khả năng làm giàu uranium đến cấp độ vũ khí của Tehran.
Tuy nhiên, các chuyên gia hạt nhân không đồng tình.
"Một lượng đáng kể vật liệu hạt nhân vẫn chưa rõ tung tích", Kelsey Davenport, giám đốc chính sách không phổ biến vũ khí của Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí, nói.
"Chúng tôi hiểu rằng một số lượng uranium đã được Iran sơ tán và chúng tôi không biết chúng ở đâu", David Albright, cựu thanh sát viên vũ khí hạt nhân của Liên Hợp Quốc, cho hay.
Sam Lair, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Không phổ biến Vũ khí James Martin của Đại học Middlebury, tin Iran đã có đủ thời gian để di chuyển kho uranium làm giàu khỏi các cơ sở dưới lòng đất trước khi Israel bắt đầu chiến dịch không kích "Sư tử Trỗi dậy" hôm 13/6. Ngay cả khi họ chưa di chuyển khi đó, Iran cũng có một khoảng thời gian khi cơ sở Isfahan không bị tấn công trong 12 ngày xung đột để có thể làm điều này, Lair nói.
Giới quan sát tin Iran dường như cũng đã chuẩn bị trước cho nguy cơ bị tấn công. Vào ngày 13/6, ngày Israel phát động chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy", IAEA cho biết Iran đã tiết lộ kế hoạch về một địa điểm làm giàu uranium mới, khi chỉ ra những mối đe dọa đối với chương trình hạt nhân của nước này.
"Người Iran đã chuẩn bị trước cho kịch bản tương tự hiện tại", Lair nói, thêm rằng Tehran đã xây dựng một địa điểm khác "sẵn sàng lắp đặt máy ly tâm ở đâu đó và không nhiều người biết về nó".
Thùy Lâm (Theo USA Today, The Arab Weekly, Alfapress)
Bí ẩn kho uranium Iran sau đòn không kích của Mỹ
Nhiều ngày sau khi Mỹ dội bom xuống ba cơ sở hạt nhân Isfahan, Natanz và Fordow, số phận kho uranium làm giàu 60% của Iran vẫn là bí ẩn lớn.
vnexpress.net
Nhiều ngày sau khi Mỹ dội bom xuống ba cơ sở hạt nhân Isfahan, Natanz và Fordow, số phận kho uranium làm giàu 60% của Iran vẫn là bí ẩn lớn.
Mỹ ngày 22/6 tiến hành chiến dịch "Búa Đêm", sử dụng tổng cộng 14 quả bom xuyên phá hầm GBU-57 nặng 14 tấn và hơn 20 tên lửa Tomahawk, nhắm vào 3 cơ sở hạt nhân Iran gồm Isfahan, Natanz và Fordow.
Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố trên mạng xã hội rằng đòn tập kích đã "xóa sổ" các cơ sở hạt nhân Iran và nước này "sẽ không bao giờ có thể xây dựng lại" các cơ sở đó.
Tuy nhiên, Mohammad Eslami, người đứng đầu cơ quan năng lượng nguyên tử Iran, khẳng định Tehran đã lập kế hoạch trước để đảm bảo "không có bất kỳ gián đoạn nào đối với chương trình hạt nhân của chúng tôi". Giới chức Iran không đề cập rõ ràng tới kho uranium làm giàu cấp độ cao của nước này sau xung đột.
Theo Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), trước khi Mỹ tiến hành chiến dịch không kích, Iran đang sở hữu khoảng 5 tấn uranium làm giàu thấp và 400 kg uranium làm giàu ở mức 60%.
Mức làm giàu uranium này cao hơn nhiều so với giới hạn 3,67% theo thỏa thuận mang tên Kế hoạch Hành động Toàn diện chung (JCPOA) được Iran ký năm 2015. Nếu tiếp tục được làm giàu lên mức 90%, số uranium này đủ để chế tạo 10 quả bom hạt nhân, theo đánh giá của Israel và Mỹ.
Bên trong nhà máy Natanz, cơ sở làm giàu uranium cách thủ đô Tehran khoảng 350 km, vào năm 2008. Ảnh: Reuters
Giới quan sát cho rằng việc Iran không lên tiếng xác nhận về số phận kho uranium sau đòn không kích của Mỹ có thể là động thái có tính toán. Họ có thể sử dụng vấn đề này như lá bài mặc cả mạnh mẽ khi đối thoại với Mỹ và các đồng minh.
Tình trạng mập mờ, không chắc chắn về số lượng vật liệu hạt nhân này cũng có thể làm tăng đòn bẩy chính trị cho Iran, cho phép nước này điều chỉnh các tuyên bố và hoạt động ngoại giao một cách linh hoạt.
Một số chuyên gia tuần này nhận định Iran có thể đã di chuyển kho dự trữ uranium làm giàu 60% ra khỏi cơ sở ngầm ở Fordow và giấu chúng cùng các thành phần hạt nhân khác ở những địa điểm bí mật mà Israel, Mỹ và IAEA không biết.
Họ lưu ý hình ảnh vệ tinh mà Maxar Technologies cung cấp cho thấy trước khi bị không kích, cơ sở Fordow đã chứng kiến "hoạt động bất thường" trong hai ngày 19-20/6, với hàng dài xe tải chờ bên ngoài một lối vào đường hầm.
Tổng giám đốc IAEA Rafael Grossi cho biết Iran đã nói với các thanh sát viên cơ quan này rằng họ sẽ sơ tán số vật liệu uranium nếu thấy chúng bị đe dọa, thêm rằng những vật liệu này được cất giữ trong những chiếc thùng đủ nhỏ để vừa cốp xe ôtô thông thường.
Trong khi Mỹ cho rằng Iran dự trữ toàn bộ kho uranium làm giàu ở Fordow, một số chuyên gia lại tin nước này đã chia nhỏ và cất giữ chúng ở nhiều địa điểm.
Trong những ngày trước cuộc không kích của Mỹ vào Isfahan, có bằng chứng cho thấy phương tiện đã di chuyển thứ gì đó vào hoặc ra khỏi các phòng thí nghiệm ở cơ sở này. Quan chức IAEA nói rằng vì uranium làm giàu 60% được xem là tài sản quý giá nhất của Iran, quốc gia này chắc chắn sẽ không cất giấu toàn bộ chúng ở một nơi.
Ông Grossi giữ quan điểm rằng phần lớn uranium làm giàu vẫn nằm trong tầm kiểm soát của Iran. "Tôi không biết liệu họ có sơ tán hết số uranium đó không, nhưng bằng chứng cho thấy họ đã di chuyển rất nhiều", ông nói.
Giới chức châu Âu ngày 26/6 cũng chung nhận định Iran đã sơ tán kho dự trữ uranium trước khi bị Mỹ không kích, dù lưu ý rằng đây chỉ là những đánh giá sơ bộ ban đầu và họ không biết vị trí chính xác của số uranium đó.
Chính quyền Tổng thống Donald Trump trong khi đó khẳng định không có thông tin tình báo nào cho thấy Iran đã kịp di dời kho uranium làm giàu cấp độ cao khỏi các cơ sở bị tấn công, khẳng định tất cả đã bị "chôn vùi".
Xe tải xếp hàng bên ngoài cơ sở hạt nhân Fordow vài ngày trước cuộc không kích hôm 22/6. Ảnh: Maxar
Phó tổng thống JD Vance nói trong cuộc phỏng vấn trên Fox News ngày 23/6 rằng việc uranium của Iran ở đâu "không phải câu hỏi chúng ta cần bàn đến". Ông nói cuộc không kích của Mỹ đã phá hủy khả năng làm giàu uranium đến cấp độ vũ khí của Tehran.
Tuy nhiên, các chuyên gia hạt nhân không đồng tình.
"Một lượng đáng kể vật liệu hạt nhân vẫn chưa rõ tung tích", Kelsey Davenport, giám đốc chính sách không phổ biến vũ khí của Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí, nói.
"Chúng tôi hiểu rằng một số lượng uranium đã được Iran sơ tán và chúng tôi không biết chúng ở đâu", David Albright, cựu thanh sát viên vũ khí hạt nhân của Liên Hợp Quốc, cho hay.
Sam Lair, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Không phổ biến Vũ khí James Martin của Đại học Middlebury, tin Iran đã có đủ thời gian để di chuyển kho uranium làm giàu khỏi các cơ sở dưới lòng đất trước khi Israel bắt đầu chiến dịch không kích "Sư tử Trỗi dậy" hôm 13/6. Ngay cả khi họ chưa di chuyển khi đó, Iran cũng có một khoảng thời gian khi cơ sở Isfahan không bị tấn công trong 12 ngày xung đột để có thể làm điều này, Lair nói.
Giới quan sát tin Iran dường như cũng đã chuẩn bị trước cho nguy cơ bị tấn công. Vào ngày 13/6, ngày Israel phát động chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy", IAEA cho biết Iran đã tiết lộ kế hoạch về một địa điểm làm giàu uranium mới, khi chỉ ra những mối đe dọa đối với chương trình hạt nhân của nước này.
"Người Iran đã chuẩn bị trước cho kịch bản tương tự hiện tại", Lair nói, thêm rằng Tehran đã xây dựng một địa điểm khác "sẵn sàng lắp đặt máy ly tâm ở đâu đó và không nhiều người biết về nó".
Thùy Lâm (Theo USA Today, The Arab Weekly, Alfapress)
