[CCCĐ] Hành hương miền Trung

[TungNguyenMD]

Người Jrai theo chế độ mẫu hệ, phụ nữ chủ động trong việc đi tán trai, cưa được thằng nào là bắt về cưới luôn. Nên các cụ nhà mình lên đây có gặp các em gái Jrai thì đừng có mà dại dột tính chuyện "quất ngựa truy phong" vì sẽ ăn một mũi tên tẩm độc.

Sau khi cưới, đàn ông phải ở nhà vợ mà không được thừa hưởng một chút tài sản nào. Không làm nương, ở nhà uống rượu thì vợ nó đánh. Không cho con bú à quên ko cho con ăn nó cũng đánh... nói chung là đàn ông Jrai bữa nào cũng bưng bát cơm trộn nước mắt.

Đời sống văn hóa phong phú nhất của người Jrai là âm nhạc. Họ có cây đàn Kahne, nó là một loại đàn giống như violin có ba dây gắn trên cái mai rùa. Họ có cái kèn khá giống kèn Clarinet, cái loại sáo tre rồi khèn các loại.... những bản nhạc của họ thường ở âm thứ, trong trẻo, du dương nhưng cuỗn buồn buồn, xót xa

 

[TungNguyenMD]

Thầy mo là nhân vật quan trọng nhất trong cộng đồng người Jrai, mấy ông này có thể "thế thiên hành đạo", "hô phong hoán vũ", "xoay chuyển càn khôn" nói chung là phép thuật và quyền lực vô biên. bao giờ trong các tộc người Jrai cũng phải có 2 ông thầy mo. Một ông coi về nước, một ông coi về lửa. Ngôi vị thầy mo là thừa kế, nhưng trong bàng hệ chứ không trong trực hệ. Có nghĩa là thầy mo có thể truyền "phép thuật" cho anh, em trai hay cháu trai mình, chứ không thể truyền cho con.

Người Jrai vừa sợ hãi vừa kính trọng mấy ông thầy mo này lắm. Thấy mấy ông thầu mo mà đang đi trên đường phải tránh xa hay nấp vào một lùm cây cho thầy đi qua mới được đi tiếp. Người ốm thì phải cầu cứu thầy mo đến cúng cho con ma nó bỏ đi, còn con ma nó dai quá không bỏ đi được làm người ốm sắp chết thì những bô lão trong làng lấy hết sức bình sinh dùng hai tay ấn mạnh lên ngực ông thầy mo, có nghĩa là giảm bớt sức mạnh của thầy mo đi một chút thì ngươi sắp chết mới ra đi nhẹ nhàng và thanh thản.

Chết chưa phải là hết, như trên em đã nói: trong vòng một năm trước khi làm lễ bỏ mả thì gia đình người chết phải cung phụng ông thầy mo lắm. Nào là rượu ngon, gái đẹp phải dâng lên cho thầy. Nếu làm thầy phật ý thầy lại cúng cho con ma nó về nó bắt cả nhà thì bome

 

[peace_park]

Những cháu teenage rồi những đôi trai gái thi nhau lên đây chụp ảnh. Được cái em thấy đây hơn hẳn Hanoi hay các điểm du lịch là không thấy mấy bà TMK lên chụp ảnh. Hy vọng khi em viết xong bài này có bà TMK nào thấy cảnh đẹp thì hãy lên ngắm thôi chứ đừng chụp ảnh mà hỏng cả cái đẹp của thiên nhiên ban tặng

Chắc hôm cụ lên là giữa tuần, chứ cuối tháng 6 vừa rồi em đang hăm hở phi lên dốc thì gặp mấy hội chị em đứng giữa đường chụp ảnh, lại phải phanh dúi dụi.

 

[peace_park]

Tranh thủ còn ánh nắng, bọn em rời Đan Viện chạy đến đồi Vọng cảnh ngắm hoàng hôn.
Nó có đường tắt từ Đan Viện chạy ra nhưng rất loằng ngoằng và nhỏ. Google map cũng không thấy, may có ông anh người Huế ngày xưa chắc cũng hay đưa gái lên đồi Vỏng cảnh chơi nên chỉ đường bọn em mới tới nơi được

Y chang em, cũng search map để đi từ Đan Viện sang đồi VC, tiên sư cái thằng Google, đường to đi qua làng Hương và lăng Tự Đức thì nó ko chỉ lại chỉ vào đường làng bê tông bé tẹo. Sau em phải hỏi người dân mà vẫn phi vào đường cụt, lúc lùi ra may nhìn thấy cái biển chỉ dẫn bé tí. Chắc là nhiều cụ cũng phi vào đây rồi nên dân họ làm mấy cái biển chỉ dẫn để các cụ ít làm phiền họ hơn

 

[TungNguyenMD]

Người Jrai cũng đã từng có vua, không những thế mà trong 400 năm lận. Từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 19 họ có hai tiểu quốc mà sử Đại Việt chúng ta gọi là Hỏa xá và Thủy xá. Cũng giống như cái tên của họ, hai tiểu quốc này như nước với lửa và thường xuyên đánh nhau. Và sau mỗi trận đánh bên thắng cuộc thường bắt đàn ông của tiểu quốc thua trận về làm nô lệ, còn đàn bà về làm thê thiếp....

Cụ Lê Quý Đôn có mô tả về hai tiểu quốc này trong sách "Phủ biên tạp lục" như sau:

"Hai vua Thủy xá và Hỏa xá nước Nam Bàn có chừng 50 thôn. Trong nước có núi Bà nam rất cao lớn, Thủy Vương ở phía đông núi, Hỏa vương ở phía tây núi. Họ chia địa phận riêng, gác cây làm nhà, bộ thuộc vài trăm người, cày bằng dao, tháng giêng gieo hạt, tháng năm lúa chín, không gặt mà chỉ tuốt, họ không biết ngày tháng. Tuốt lúa xong thì thu thuế. Vua cưỡi voi đem theo độ mươi người, đến thôn man nào thì đánh 3 hồi chiêng, người trong thôn đều ra làm nhà tranh cho vua ở. Bởi vì tục có câu vua đến nhà nào thì không may, nên vua không dám vào nhà ai. Số người nhiều ít, tùy ý tự nộp thuế, một cái nồi đồng, một tấm vải trắng, một cây mía, một buồng chuối. Vua lấy xong cũng không biên chép gì, lấy xong lại đi chỗ khác. Hai vua mặt đều đen xấu, nhưng vợ và thiếp thì chẳng ai mà không đẹp, đều mặc áo vải Chiêm Thành sặc sỡ"

Cũng theo cụ Lê Quý Đôn, cứ mỗi 5 năm các chúa Nguyễn lại cho người ở phủ Phú Yên lên lãnh địa hai vua này mà ban cho nhiều đồ trân quý như áo gấm, mũ mão, các đồ sành sứ... cũng như nhắc nhở họ về lệ cống mà họ phải thực hiện định kỳ. Năm 1751 hai nước Thủy xá và Hỏa xá cử người tiến cống các sản vật địa phương như: Voi, mật gấy, kỳ nam, sáp ong, nhung hươu... Chúa Nguyễn Phúc Khoát hậu tứ rồi cho về

 

[TungNguyenMD]

Đến triều Nguyễn quan hệ giữa Triều đinh Việt Nam và hai tiểu quốc này càng mật thiết hơn. Cứ vài năm một lần các vua Thủy xá, Hỏa xá lại làm lễ cống. Sách "Đại nam thực lục" miêu tả khá chi tiết về hai tiểu quốc này

"Giới hạn Hỏa xá, đông giáp man Phú Yên, tây giáp nước Lào, tây giáp man Bình Hòa, Bắc giáp man Bình định. Nước ấy không biết văn tự, có truyền báo chỉ lấy móc câu bằng thau chuyển đệ làm tin. Thuế lệ thì chỉ có nộp vải hoặc nộp dao không có định ngạch. Chỗ ở không có thành quách, voi ngựa cũng ít. Ở giữa có một cái nhà sàn, Quốc trưởng ngồi giường bằng tre, mặc áo vàng thêu đầy hoa, đội khăn nhiễu mầu xanh, mặc quần mầu trắng. hai bên tả hữu tòa nhà có hai cái nhà sàn thờ cúng.
Khi quốc trưởng ở thường sai khiến làm việc, chỉ dùng người thân, không có binh giáp. Khi nước có việc thì họp dân làm binh: mang dao, vác nỏ. Không có việc thì giải tán về ruộng làng. Trị nước không có pháp luật, hình phạt. Phàm thuộc man trái lệnh thì quốc trưởng trù yểm cho dịch lệ và hỏa tai rất ứng nghiệm, cho nên dân man sợ như thần, dân có thịt rượu thì đánh chiêng, đánh trống, tay múa chân nhảy làm lễ thờ vua. Phong tục tin ma quỷ, có đau ốm thì chỉ biết làm lễ cầu đảo mà thôi. Tính quen nắng, giỏi bắn cung, dân cư nhiều mà gạo thì ít, khai khẩn núi rừng, trồng khoai ngô, bông sợi, dưa, bí để đổi chác cho người buôn"

Nói chung bộ tộc người Jrai lúc đó khá là thiếu văn minh nên các sử quan gọi là dân man cũng phải

 

[TungNguyenMD]

Những năm 1831, 1834 người Hỏa xá lại tới triều cống, vua Minh Mạng ban cho một cái tên Kinh rất kêu là Vĩnh Bảo và cho phép con cháu đời đời nối nghiệp

 

[TungNguyenMD]

Đến thời Pháp thuộc, những năm cuối thế kỷ 19, người Pháp áp dụng chính sách trực trị tại cao nguyên miền Trung trong đó có lãnh thổ của người Jrai. Đương nhiên người Jrai không chịu và chống lại.
Năm 1904 vua Hỏa xá mời Công sứ Pháp tới ăn tiệc, nhưng trên đường đi ông bị người Hỏa xá phục kích và giết chết cùng 7 người Việt, người Lào làm thông ngôn và giúp việc cho công sứ.

Ngay sau đó người Pháp tấn công vào hai tiểu quốc này phế bỏ vua và từ đó hai nước Hỏa xá và Thủy xá không còn nữa

 

[TungNguyenMD]

Thôi em quay lại thực tại không các cụ lại chán.

Thị trấn Măng đen này thuộc huyện Kon Plong, trước đây thủ phủ của huyện này nằm ở thị trấn Kon Plong. Mãi tới năm 2019 mới chuyển về Măng đen này. Nên có thể thấy các tòa nhà của chính quyền còn khá mới

 

[vulanlt]

Nghe cụ chủ kể về Măng Đen hấp dẫn quá nên em cũng đua đòi chạy theo lên ngó nghiêng xem thử thế lào... Hi hi

 

[nvmb1]

Đọc bài viết của Cụ lúc nào cũng có thêm nhiều kiến thức ( dù phần lớn đọc xong rồi cũng sẽ quên ). Nhưng em rất trân trọng kiến thức, sự am hiểu cũng như khả năng viết lách của Cụ.

 

[thailx]

Tiếp đi cụ

 

[TungNguyenMD]

Đến Măng đen, không thể không viếng thăm tượng Đức Mẹ Măng đen. Sau khi ăn sáng và đi một vòng thị trấn Măng đen cho biết, bọn em chạy đến thăm Đức Mẹ cách trung tâm thị trấn khoảng 3km.

Trên đường đi thấy hai bên đường đã san phẳng cả núi đồi, không biết là chia lô bán nền hay giúp bà con nông dân tăng diện tích canh tác? Nhưng nhìn vào chất đất sậm mầu chocolate thế này ta cũng biết đất ở đây rất tốt

 

[TungNguyenMD]

Truyền thuyết về tượng Đức Mẹ Măng đen ở đây thì cũng nhiều lắm.
Khác với gia đình TT Ngô Đình Diệm là gia đình công giáo lâu đời, TT Thiệu chỉ mới rửa tội theo công giáo, nên bà Thiệu thấy thế nên muốn làm điều gì đó cho giáo dân xứ Tây Nguyên. bà tài trợ tiền để làm tượng Đức Mẹ và đưa cho một linh mục ở Saigon đem lên đây bằng máy bay.
Năm 1974, khu vực măng đen này là chiến trường ác liệt giữa VNDCCH và VNCH, bom rơi đạn lạc thế nào trúng ngay vị trí đặt bức tượng. Sau năm 75 vùng này tan hoang và cũng chẳng có người ở nên tượng Đức Mẹ cũng đi vào quên lãng.
10 năm sau, nhà nước có chính sách di dân theo kiểu làm kinh tế mới vào vùng này, một buổi sáng đẹp trời, một phụ nữ Kinh vào rừng tìm kiếm đồ ăn và thế nào tìm ra tượng của Đức Mẹ bị bom đạn hất vào một góc rừng. Tuy nhiên chính sách lúc đó với Catholic rất hạn chế, nên người phụ nữ tìm được tượng Đức Mẹ này cũng chỉ cất trong nhà chứ không dám đem ra khoe khoang gì. Và thấy bảo lúc tìm thấy bức tượng, Đức Mẹ còn nguyên cả đầu lẫn tay.

Theo ghi chép của Giáo xứ Kontum thì đến năm 1987 tự nhiên tượng Đức Mẹ mất cả đầu lẫn tay mà không rõ nguyên nhân.

Mãi cho đến tận năm 2004 khi làm quốc lộ 24, các kỹ sư cầu đường khi lấy bản thiết kế cũ có ghi nơi đặt tượng Đức Mẹ nên họ nắn con đường tránh khu vực này (lúc này các kỹ sư cũng chẳng biết về tượng Đức Mẹ còn tồn tại, đơn giản họ thấy nơi đây có một di tích tôn giáo nên họ tránh ra thôi)

Lời đồn về tượng trong dân chúng lan toả, năm 2006 một giáo dân lên tận nơi và khi gặp được tượng Đức Mẹ ông ta vội vàng thông báo cho Giáo xứ Kontum.
Lúc này họ gắn đầu và tay Đức Mẹ vào bức tượng cũ cho hoàn chỉnh, nhưng đầu Đức Mẹ họ làm theo hình mẫu phụ nữ Tây Nguyên. Còn đôi tay cứ gắn lên lại rơi xuống.

Sau này họ dựng bức tượng lên vị trí hiện tại, còn tay họ không gắn nữa mà để nguyên vì họ cho rằng Mẹ Maria cố tình để cụt tay như là tình thương xót cho những bệnh nhân bị phong/cùi/hủi

Kẻ ngoai đạo cũng quỳ gối trước tình yêu thương bao la của Đức Mẹ

Trước đây bức tượng đặt giữa trời mưa nắng, mấy năm gần đây họ mới xây nhà bát giác để đặt bức tượng Đức Mẹ

​

 

[TungNguyenMD]

Mặt sau bức tượng có ghi dòng cữ "Các con là cánh tay của mẹ" lời của một Đức Tổng giám mục nào đó

Khuôn viên bên ngoài khá rộng với những hàng cây thẳng tắp và rất nhiều ghế đá do giáo dân tiến cúng. Khi đến ngày hành hương rất nhiều giáo dân cắm trại ngủ lại trong khu đất này

Cái biển nhắc nhở mấy ông phượt hay ăn to nói lớn

​

 

[TungNguyenMD]

Họ khắc cả kinh cầu Đức Mẹ vào đá, chắc để cho mấy ông ngoại đạo hoặc mới nhập đạo đọc

Ghế đá do giáo dân tiến cúng

​

 

[TungNguyenMD]

Ngay canh tượng Đức Mẹ là nhà thờ rất đơn sơ, được lợp bằng tôn và chỉ che có 2 mặt. Mọi thứ rất đơn giản từ bàn thờ chính, bục hành lễ, các bức tượng....

Thánh Giuse, trong Kinh Thánh nói khi ông lấy bà Maria thì ông đã già lắm rồi. Nhưng ở bức tượng này họ làm ông khá trẻ

Ghế ngồi của giáo dân toàn bằng đá

 

[TungNguyenMD]

Họ để Thánh Kinh ngay trên ghế để bất kỳ ai vào cũng có thể lấy đọc

Không gian bên ngoài

​

 

[TungNguyenMD]

Toàn bộ khuôn viên khá rộng, chắc phải cỡ chục ha. Thấy ngôi nhà lấp ló sau rặng thông, em cũng mò đến xem nó là cái gì

 

[TungNguyenMD]

Hóa ra đây là nhà thờ chính của khu vực này, thấy bảo xây gần chục năm rồi chưa xong. Hôm em đến vẫn có mấy chú thợ đang hì hục làm

Nhà thờ được thiết kế theo kiểu nhà rông nơi đây, sao cho gần gũi với văn hóa địa phương

Xung quanh là hàng quán bán cho khách hành hương

​