[CCCĐ] Hành trình vòng quanh thế giới: Mexico: Sắc màu, sống động, huyền bí và thiện lành.

[hieutcnd]

Anh bạn tour guide là người gốc Maya, bạn ấy khoe tiếng Maya là ngôn ngữ thứ nhất của bạn ấy. Nhà mình hỏi tại sao tiếng nói thì vẫn phổ biến mà chứ viết thì lại bị biến mất. Bạn ấy giải thích bởi ngày xưa chỉ tầng lớp quỹ tộc mới được học chữ. Nhưng khi người Tây Ban Nha sang xâm lược, họ bắt và giết hết tầng lớp cai trị này bởi vậy nên chữ viết cũng mai một

Tour guide by Hieu Tran, on Flickr

Chichén Itzá là một trong những thành phố cổ nổi tiếng nhất của nền văn minh Maya, là một trong Bảy Kỳ Quan Mới của Thế Giới, được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới từ năm 1988. Chichén Itzá không chỉ thu hút sự quan tâm bởi kiến trúc kỳ vĩ mà còn bởi những giá trị lịch sử, văn hóa và tôn giáo sâu sắc.

Theo người tour guide giải thích thì Chi có có là cái miệng, Chén có nghĩa là các giếng nước ngầm (Cenote), còn Itzá là tên của gia tộc người Maya cai trị vùng đất lúc đó. Bởi vậy tên Chichén Itzá có nghĩa là "Miệng giếng của người Itzá" trong tiếng Maya, ám chỉ hai giếng nước tự nhiên (cenote) lớn gần thành phố, đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nước và thực hiện các nghi lễ tôn giáo.

Một trong những điều kiện tiên quyết người Maya chọn Chichén Itzá để xây dựng bởi ở đây có các giếng nước ngầm, rất tốt cho sinh hoạt và trồng trọt.

 

[hieutcnd]

Một trong những điểm mà nhiều du khách không thích ở Chichen Itza đó là việc có quá nhiều hàng quán ở dọc hai bên đường và xung quanh khu khảo cổ. Đi vào đây làm em lại có cảm giác nhớ lại những ngày xưa đi chùa Hương cũng hai bên đường là hàng loạt hàng quán. Chỉ khác ở đây là không có ăn xin nằm la liệt.Đấy là ký ức em nhớ về chùa Hương những năm 90 thế kỷ trước chứ lâu quá rồi em không quay lại đây, nên ko biết giờ thế nào

_DSF3218 by Hieu Tran, on Flickr

_DSF3220 by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

_DSF3222 by Hieu Tran, on Flickr

_DSF3223 by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

Chichén Itzá được xây dựng vào khoảng thế kỷ 6 hoặc 7 sau công nguyên, theo ước tính của các nhà khảo cổ học. Ban đầu, thành phố được xây dựng và phát triển bởi người Maya, nhưng nó không phải là một công trình được hoàn thành trong một giai đoạn ngắn. Quá trình xây dựng kéo dài hàng trăm năm và trải qua nhiều giai đoạn phát triển.

Các mốc quan trọng:

1. Giai đoạn đầu (600–900 sau công nguyên):
   • Thành phố được xây dựng bởi người Maya bản địa với kiến trúc mang phong cách Puuc truyền thống, phổ biến ở khu vực phía bắc bán đảo Yucatán.
   • Những công trình trong giai đoạn này bao gồm các khu vực nghi lễ và các tòa nhà quy mô nhỏ.
2. Giai đoạn phát triển đỉnh cao (900–1200 sau công nguyên):
   • Chichén Itzá trở thành một trung tâm chính trị, tôn giáo, và kinh tế quan trọng. Trong giai đoạn này, có sự giao thoa văn hóa với người Toltec, một nền văn minh từ miền trung Mexico.
   • Các công trình lớn và biểu tượng như Kim tự tháp El Castillo (Đền thờ Kukulcán), Đền Chiến Binh, và Sân bóng lớn được xây dựng trong thời kỳ này.
   • Kiến trúc giai đoạn này mang đậm ảnh hưởng của người Toltec, thể hiện qua các biểu tượng rắn lông vũ (Kukulcán) và các phù điêu mô tả chiến tranh.

Kiến trúc nổi bật nhất ở Chichen Itza là Kim tự tháp El Castillo (Đền thờ Kukulcán, rắn lông vũ)

_DSF3059 by Hieu Tran, on Flickr

_DSF3060 by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

Kukulcán là một trong những vị thần quan trọng nhất trong thần thoại của người Maya, được biết đến là thần rắn lông vũ, đại diện cho sức mạnh của tự nhiên, sự hòa hợp giữa trời và đất, và vai trò của trí tuệ trong cuộc sống. Lông vũ của rắn được cho là lấy cảm hứng từ chim quetzal, một loài chim biểu tượng của vẻ đẹp và sự cao quý. Kukulcán không chỉ có ý nghĩa tôn giáo mà còn đóng vai trò quan trọng trong chính trị và văn hóa của người Maya.

Kukulcán" trong tiếng Maya có nghĩa là "Rắn lông vũ" (K'uk'ul = lông vũ, Can = rắn), là hiện thân của sự hòa quyện giữa động vật (rắn) và các yếu tố thần thánh (lông vũ, biểu tượng của bầu trời). Kukulcán được coi là vị thần của trí tuệ, kiến thức, nông nghiệp, thiên văn học, và gió, đóng vai trò như một người dẫn dắt văn hóa, mang lại các kỹ năng, nghệ thuật, và khoa học cho người Maya

El Castillo, nơi thờ thần Kukulcan là một kim tự tháp bậc thang có hình vuông với các cạnh được thiết kế cân xứng hoàn hảo. Kim tự tháp cao khoảng 30 mét (bao gồm cả đền thờ ở trên đỉnh). Mỗi mặt của kim tự tháp có 91 bậc thang, tổng cộng là 364 bậc, khi cộng thêm một bậc thang trên đỉnh (nền đền thờ), tổng số bậc là 365, tượng trưng cho số ngày trong năm dương lịch. Mỗi mặt của kim tự tháp đều có một cầu thang lớn dẫn lên đỉnh, nơi đặt đền thờ Kukulcán. Trên đỉnh kim tự tháp là một ngôi đền nhỏ, nơi diễn ra các nghi lễ và lễ tế thần.

_DSF3063 by Hieu Tran, on Flickr

_DSF3077 by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

Thực ra kim tự tháp El Castillo được cấu tạo bởi 2 kim tự tháp chồng lên nhau. Khi kim tự tháp được phát hiện lần đầu vào năm 1904, người ta tìm thấy một kim tự tháp khác có cấu trúc giống hệt kim tự tháp ở bên ngoài. Trước khi nơi đây được Unesco công nhận là một trong 7 kỳ quan thế giới mới, thì mọi người vẫn được vào phía bên trong của kim tự tháp để khám phá. Tuy nhiên kể từ khi nơi đây được UNESCO công nhận vào năm 2007 thì để bảo vệ nơi đây chính phủ Mexico đã quyết định đóng cửa Kim tự tháp và không cho du khách vào bên trong.

Theo lý giải của người tour guide thì sở dĩ nơi đây có hai kim tự tháp chồng lên nhau là bởi vì người Maya cầu nguyện cả mặt trăng và mặt trời. Kim tự tháp bên trong liên quan đến chu kỳ của mặt trăng và trong và kim tự tháp bên ngoài liên quan đến chu kỳ của mặt trời.

_DSF3071 by Hieu Tran, on Flickr

_DSF3068 by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

Một trong những điều kỳ thú mà nơi đây được công nhận là một trong 7 kỳ quan thế giới mới đó là vào những ngày xuân phân (21/3) và thu phân (23/9), ánh sáng mặt trời chiếu lên các bậc thang phía tây bắc của kim tự tháp, tạo ra hình ảnh một con rắn lớn uốn lượn trên thân cầu thang.

ChichenItzaEquinox by Hieu Tran, on Flickr

Điều này thể hiện thể hiện sự hiểu biết vượt bậc của người Maya về vũ trụ thiên văn học. Đầu của rắn được chạm khắc ở chân cầu thang, tượng trưng cho thần rắn lông vũ Kukulcán. Hiện tượng này mô phỏng việc thần Kukulcán "trở lại" từ thiên giới xuống trần gian.

Và những người Maya cai trị lúc đó đã lợi dụng hình ảnh này để củng cố địa vị, tuyên bố rằng họ được thần linh bảo trợ.

Sở dĩ họ mê hoặc được thần dung lúc đó là bởi vì Chichen Itza được xây dựng với múc đích là để làm các nghi lễ tôn giáo chứ không phải để người dân ở. Người dân ở các khu dân cư bên ngoài cuat Chichen Itza, và họ chỉ được phép vào đây khi có lệnh của vua. Bởi vậy những người cai trị Maya đã thực hiện chính sách "ngu dân", họ thần thánh hóa sự kiện tự nhiên khi bóng đổ vào những ngày ngày xuân phân (21/3) và thu phân (23/9) tạo ra hình ảnh rắn lông vũ xuất hiện để trấn an người dân mỗi khi có điều gì bất ổn như mùa màng thất bát hay hạn hán.

Và để tăng tính huyền bí thì không phải năm nào họ cũng mở cửa cho dân chúng vào xem hiện tượng kỳ thú này, mà cách 5-7 năm họ mới cho công chúng vào xem, hoặc khi nào có sự bất ổn và họ có nhu cầu trấn an lòng dân thì họ mới mở cửa cho công chúng chiêm ngưỡng thần Kukulkan xuất hiện

 

[hieutcnd]

Mỗi cạnh của kim tự tháp có chín bậc thang lớn ở mỗi bên. Bởi vậy nếu tính cả hai bên phải bên trái cho mỗi mặt thì tổng cộng có 18 bậc thang lớn. 18 bậc thang này tượng trưng cho 18 tháng trong lịch của người Maya. Mỗi tháng có 20 ngày như vậy tổng cộng là có 360 ngày. Ở trên đỉnh của Kim tự tháp có năm chiếc cột ngắn (ngày nay chì còn 4 do 1 cái bị sét đánh rụng vào năm 1996) có nghĩa là người Maya cũng tính theo chu kỳ mặt trời là 365 ngày nhưng họ chia làm 19 tháng. Trong đó có 18 tháng mỗi tháng 20 ngày và một tháng 5 ngày.

_DSF3106 by Hieu Tran, on Flickr

_DSF3090 by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

_DSF3093 by Hieu Tran, on Flickr

_DSF3098 by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

Juego de Pelota tại Chichén Itzá là sân bóng lớn nhất và ấn tượng nhất trong số hơn 1.300 sân bóng được tìm thấy trong nền văn minh Mesoamerica (Trung Bộ châu Mỹ cổ đại). Trò chơi bóng này không chỉ là một môn thể thao mà còn mang ý nghĩa nghi lễ tôn giáo quan trọng đối với người Maya.
Juego de Pelota có chiều dài 168m, chiều rộng 70m và tường 2 bên cao 8m.

Những người đến xem các trận đấu thường thuộc nhiều tầng lớp khác nhau trong xã hội Maya, từ giới quý tộc, tăng lữ cho đến thường dân

Ở đầu của sân bóng có một khán đài, đây là nơi chỉ giành cho các lãnh chúa người Maya ngồi để theo dõi trận đấu

_DSF3136 by Hieu Tran, on Flickr

_DSF3152 by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

Sân bóng có hình chữ nhật, với hai bức tường đá dựng đứng dọc hai bên. Trên mỗi bức tường có một vòng đá tròn (hoop) được đặt ở độ cao khoảng 7,3 mét so với mặt sân. Đây chính là nơi người chơi phải đưa quả bóng qua để ghi điểm.

Một đặc điểm độc đáo của sân là hiệu ứng âm thanh: nếu ai đó vỗ tay ở một đầu sân, âm thanh sẽ dội lại nhiều lần, tạo ra một hiệu ứng vang độc đáo. Điều này cho thấy người Maya có hiểu biết sâu sắc về âm học khi thiết kế công trình.

_DSF3177 by Hieu Tran, on Flickr

_DSF3180 by Hieu Tran, on Flickr

_DSF3182 by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

Để chơi trờ chơi bóng này thì người chơi chỉ được sử dụng hông, khuỷu tay, đầu gối và có thể cả vai để điều khiển quả bóng, nhưng không được dùng tay hoặc chân. Quả bóng được làm từ cao su cứng, đường kính quả bóng là 30cm. Người chơi sẽ cố gắng để đưa quả bóng qua vòng đá trên tường. Tuy nhiên, việc làm được điều này là cực kỳ khó khăn do vòng tròn đá chỉ có đường kính phía trong là 40cm và được treo ở độ cao 7.3m

Hai vòng tròn đá hai bên bức tường, ai đưa được quả bóng qua vòng tròn sẽ là người chiến thắng

_DSF3178 by Hieu Tran, on Flickr

_DSF3179 by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

Trò chơi bóng tại Chichén Itzá không chỉ là một môn thể thao mà còn là một nghi lễ tôn giáo quan trọng, liên quan đến thần thoại Maya và các nghi lễ hiến tế. Người Maya tin rằng trò chơi này thể hiện cuộc chiến giữa thần Mặt Trời và thần bóng tối, tượng trưng cho sự luân hồi của thiên nhiên và vũ trụ.

Điều đặc biệt của trò chơi này là không phải người thua bị chặt đầu mà là người thắng sẽ bị (được) chặt đầu với nghi lễ hiến tế long trọng. Vì người Maya tin rằng cái chết trong nghi lễ này được coi là một vinh dự, giúp linh hồn người đó đến gần các vị thần hơn. Người Maya quan niệm người được hiến tế là những người chấp nhận hy sinh để mang lại sự tái sinh, mang lại may mắn cho cộng đồng.

Bức phù điêu trên tường sân bóng, mô tả một người chơi bị chặt đầu, với máu phun ra biến thành rắn – một biểu tượng thiêng liêng trong văn hóa Maya. Người Maya tin rằng máu của người bị hiến tế sẽ đem đến mùa màng tốt tươi.

_DSF3173 by Hieu Tran, on Flickr

Cũng may em sinh thời nay, chứ với trình nhảy thế này mà sinh vào thời Maya chắc cũng dễ bị đem hiến tế lắm các cụ nhỉ

_DSF3171 by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

_DSF3102 by Hieu Tran, on Flickr

_DSF3106 by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

_DSF3117 by Hieu Tran, on Flickr

Chichen Itza bị bỏ hoang kể từ thế kỷ thứ 15, có nhiều lý giải cho việc bị bỏ hoang này. Một trong những lý do có vẻ thuyết phục nhất đó là do hạn hán và dịch bệnh. Người Maya chọn Chichen Itza bởi ở đây có những giếng nước ngầm (Cenote).

Khi có thiên tai như hạn hán thì người Maya quan niệm rằng đó là do các vị thần nổi giận, bởi vậy họ sẽ có những lễ hiến tế để xin lỗi và xoa dịu các vị thần. Những người được hiến tế bằng cách chặt đầu, sau đó thi thể sẽ được ném xuống các giếng nước ngầm như là hình thức tạ lỗi. Do cấu tạo địa chất, các giếng nước ngầm này thông với nhau, bởi vậy khi thi thể bị ném xuống giếng nước ngầm sẽ bị phân hủy và tạo ra dịch bệnh, đặc biệt là dịch tiêu chảy làm rất nhiều người chết, Khi người Maya thấy có nhiều người chết, họ lại nghĩ rằng các vị thần nổi giận nên càng có thêm nhiều người hiến tế, điều này càng làm cho nguồn nước nhiễm khuẩn và ngày có càng nhiều người chết.

_DSF3134 by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

Đền Chiến Binh (Templo de los Guerreros) là một trong những công trình ấn tượng và bí ẩn nhất của Chichen Itza, thể hiện rõ sự pha trộn giữa văn hóa Maya và Toltec. Đây không chỉ là một ngôi đền tôn giáo mà còn là biểu tượng quyền lực quân sự của thành phố trong thời kỳ hưng thịnh nhất.

Ngôi đền được xây dựng theo hình kim tự tháp có bốn tầng, với cầu thang chính ở mặt phía tây dẫn lên đỉnh. Cầu thang này được trang trí bằng các hình chạm khắc của rắn thần Kukulkan, tương tự như ở kim tự tháp El Castillo.

_DSF3073 by Hieu Tran, on Flickr

Phía trước đền là hàng trăm cột đá hình chiến binh, nơi tôn vinh những chiến binh đóng góp và hy sinh. Những binh lính được tượng trưng bởi các cột đá nhỏ và ở phía bên ngoài, các tướng lĩnh được tượng trưng bởi các cột đá to và cao hơn và được đặt gần với đền thờ chính trên đỉnh hơn.

_DSF3075 by Hieu Tran, on Flickr

_DSF3078 by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

_DSF3190 by Hieu Tran, on Flickr

_DSF3192 by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

_DSF3194 by Hieu Tran, on Flickr

_DSF3197 by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

_DSF3209 by Hieu Tran, on Flickr

_DSF3207 by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

Tạm biệt Chichen Itza, nhà em lái xe đi xe Celestun với rất nhiều háo hức, đặc biệt là bọn trẻ vì bọn nó thích đi tắm biển. Dọc đường đi vợ em tìm quán cơm ở bên cạnh đường để tiện đi. Nhìn trên google thấy quán này cũng được liền rẽ vào. Hóa ra đây kiểu như là quán cơm dành cho các tài xế xe đường dài. Thấy khá nhiều xe tải dừng cạnh quán cơm vào bên trong quán thì thấy các bác tài đang ăn uống và chơi bi-a với nhau. Mọi người rất thân thiện nhìn thấy nhà mình ai cũng niềm nở cười.

PXL_20241220_194027059 (1) by Hieu Tran, on Flickr

PXL_20241220_194014702 (1) by Hieu Tran, on Flickr