Nhà thờ Chính tòa San Ildefonso là một nhân chứng quan trọng của nhiều giai đoạn lịch sử đầy biến động tại vùng đất này, đặc biệt là trong thời kỳ đấu tranh giai cấp (1847-1901). Đây là một trong những cuộc xung đột lớn nhất giữa người Maya bản địa và những người gốc Tây Ban Nha (criollos), liên quan trực tiếp đến chế độ nô lệ và bất công xã hội tại Yucatán.
Vào thế kỷ 19, nền kinh tế Yucatán phụ thuộc nhiều vào các đồn điền
henequén (một loại cây dùng để sản xuất dây thừng và vải bạt), nơi người Maya bị cưỡng bức lao động trong điều kiện vô cùng khắc nghiệt. Họ bị đối xử như nô lệ, bị tước đoạt đất đai và phải làm việc cho tầng lớp chủ đất gốc Tây Ban Nha.
Sự áp bức này, kết hợp với việc người Maya bị tước đoạt văn hóa và tín ngưỡng bản địa của họ, dẫn đến sự bùng nổ của chiến tranh giai cấp vào năm 1847. Cuộc chiến bắt đầu như một cuộc nổi dậy của người Maya nhằm giành lại quyền lợi và lãnh thổ của họ khỏi sự kiểm soát của chính quyền Tây Ban Nha và criollos.
Nhà thờ Chính tòa San Ildefonso, là biểu tượng của Kitô giáo và quyền lực thực dân, trở thành một trung tâm quan trọng của giới thống trị Tây Ban Nha tại Mérida. Trong suốt cuộc chiến, nhà thờ không chỉ là nơi thực hành tín ngưỡng mà còn được sử dụng như một pháo đài phòng thủ và nơi trú ẩn cho tầng lớp cai trị.
Đối với người Maya, nhà thờ San Ildefonso không chỉ là một biểu tượng của Kitô giáo mà còn là biểu tượng của sự đàn áp và áp bức văn hóa. Người Maya bản địa bị buộc phải cải đạo sang Công giáo trong nhiều thế kỷ, trong khi tín ngưỡng truyền thống của họ bị đàn áp. Trong cuộc chiến, nhiều người Maya xem nhà thờ là một biểu tượng của kẻ thù và là nơi tập trung quyền lực của tầng lớp áp bức.
Chiến tranh kéo dài trong hơn 50 năm, từ năm 1847 đến đầu thế kỷ 20, với nhiều giai đoạn tạm dừng và tái bùng phát. Cuối cùng, chính quyền Yucatán với sự hỗ trợ của quân đội Mexico đã giành lại quyền kiểm soát hoàn toàn.
Sau cuộc chiến, nhà thờ San Ildefonso tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc tái thiết xã hội Yucatán. Tuy nhiên, sự chia rẽ xã hội giữa người Maya và tầng lớp thống trị gốc Tây Ban Nha vẫn tiếp tục kéo dài trong nhiều thập kỷ.
_DSF4167 by
Hieu Tran, on Flickr
_DSF4168 by
Hieu Tran, on Flickr