Nhiều người cho rằng xưa kia Hà Nội có 36 phố phường, chắc cũng đúng. Có người bảo 36 phố phường đó là những phố có tên chữ HÀNG ... ở đang trước như Hàng Mành; Hàng Chuối. Hiện nay ở Hà Nội vẫn còn hơn 40 phố có tên Hàng ... Thực ra nếu tính cả những phố đã mất đi tên Hàng ... thì phải hơn 60 phố. Tôi tạm kể nhé (có khả năng còn chưa đủ):
Hàng Áo; Hàng Bát; Hàng Bông Lờ; Hàng Bột; Hàng Bừa; Hàng Cá; Hàng Cau; Hàng Cuốc; Hàng Chai; Hàng Đẫy; Hàng Gạo; Hàng Gạch; Hàng Kèn; Hàng Mây; Hàng Khoá; Hàng Lọng (mới); Hàng Tiện; Hàng Trứng; Hàng Rươi; Hàng Vải Lam...
36 phố phường có lẽ xuất phát từ thời Lê chia Thăng Long - Kẻ Chợ thành 36 phường (đv hành chính cấp cơ sở), mỗi phường chính lại chia thành 2 phường nhỏ tả và hữu (?). Thời Trần, năm 1230, chia TL làm 61 phường. Thời Nguyễn, theo Đồng Khánh dư địa chí, hai huyện Thọ Xương và Vĩnh Thuận đếm có 26 phường, một số địa danh như Tố Tịch, Báo Khánh, Hội Vũ, Chân Cầm, Nghĩa Dũng, Thổ Quan, Lương Sử, Thiền Quang,... thời đó là các thôn.
Về tên phố (tuyến liên kết giữa các phường, có các cửa hiệu buôn bán hai bên), thời Lê - Trịnh, có thể tên phố đã xuất hiện trong dân gian, nhưng chưa được dùng chính thức về mặt hành chính như ở thời Nguyễn về sau. Vì là tên gọi hình thành trong dân gian, nên tên phố thường nôm na, dân dã, đặt theo tên mặt hàng buôn bán chính của phố đó. Năm 1821, thấy tên gọi cũ nhiều nơi còn xen chữ nôm, ko được đẹp, nhà Nguyễn đã tiến hành đổi tên. Theo đó, Hàng Kiếm -> Kiếm Hồ, Bến Đá -> Thạch Tân (nay là Cổ Tân), Hàng Lược -> Sơ Trang, Hoa Nương -> Yên Hoa, Hàng Nồi -> Nhân Nội, Hàng Đàn -> Minh Cầm, Hàng Chài -> Ngư Võng, Hàng Cá -> Gia Ngư, Hàng Trà -> Hương Mính, Đổi Mã -> Hòa Mã, Hàng Bài -> Yên Bài, Hàng Dầu -> Bích Du, Cửa Nam -> Nam Hưng, Hàng Gạo -> Mễ Sơn, Hàng Rau -> Hương Thái, ...
Để dễ tính và thuận tiện cho viêc thống kế, ta chia các phố HN cũ như sau:
I - CÁC PHỐ HÀNG TRONG KHU PHỐ CỔ
Hàng Áo: Cuối TK19 là phố Hàng Thuốc, nay thuộc phố Thuốc Bắc
Hàng Bạc: Có thời gian mang tên Phố Những người đổi tiền, nay là phố Hàng Bạc
Hàng Bát: Có thời gian mang tên phố Đông Hà, phố Jean Dupuis, dân gian gọi là phố Mới, nay là phố Hàng Chiếu
Hàng Bát Đàn: Nay là phố Bát Đàn
Hàng Bát Sứ: Có thời gian là phố Hàng Chén, nay là phố Bát Sứ
Hàng Bè
Hàng Bồ
Hàng Bông Hài: Nay thuộc phố Hàng Bông, đoạn từ Hàng Gai đến Hàng Mành
Hàng Bông Đệm: Nay thuộc phố Hàng Bông, đoạn từ Hàng Mành đến Hàng Da
Hàng Bông Cây Đa Cửa Quyền (có người gọi là Cô Quyền): Nay thuộc phố Hàng Bông, đoạn từ Hàng Da đến Ngõ Hội Vũ
Hàng Bông Lờ: Có thời gian là Hàng Lam, nay thuộc phố Hàng Bông, đoạn từ Ngõ Hội Vũ đến Cửa Nam
Hàng Bừa: Có thời gian là phố Hàng Các Thợ Rèn, nay thuộc phố Lò Rèn
Hàng Buồm
Hàng Bút: Có thời gian gọi là phố Hàng Mụn, nay là phố Hàng Bút
Hàng Bút(xưa): Có thời gian là phố Hàng Thuốc, nay thuộc đoạn cuối phố Thuốc Bắc
Hàng Cá
Hàng Cân
Hàng Cau: Nay thuộc đầu phố Hàng Bè, cuối phố Hàng Mắm
Hàng Chai: Có thời gian là Ngõ Ngang, nay là phố Hàng Chai.
Hàng Chén: Nay thuộc phố Hàng Đồng và phố Bát Sứ
Hàng Chiếu
Hàng Chiếu Cói: Nay là phố Ô Quan Chưởng
Hàng Chĩnh
Hàng Cót: Có thời gian là phố Takou, nay là phố Hàng Cót
Hàng Cuốc: Có thời gian là phố Hàng Các Thợ Rèn, nay thuộc phố Lò Rèn
Hàng Da
Hàng Dép: Nay thuộc phố Hàng Bồ
Hàng Đàn: Nay là đoạn giữa của phố Hàng Quạt
Hàng Đào
Hàng Đậu
Hàng Điếu
Hàng Đồng
Hàng Đường
Hàng Gà: Có thời gian là phố Thiên Tân, nay là phố Hàng Gà
Hàng Gạch: Nay là phố Ngõ Gạch
Hàng Gai
Hàng Gạo: Nay là phố Đồng Xuân
Hàng Giấy
Hàng Giầy
Hàng Gương: Nay là đoạn phố Hàng Gai giáp phố Tố Tịch
Hàng Hòm
Hàng Khóa: Có thời gian là phố Hàng Sắt, phố Hàng Thuốc, nay là đoạn đầu phố Thuốc Bắc
Hàng Khoai
Hàng Khoai Tây: Nay là phố Đào Duy Từ
Hàng Lam: Có thời gian là phố Người Quảng Đông, phố Việt Đông, nay là phố Hàng Ngang
Hàng Lược: Có thời gian là phố Sông Tô Lịch, nay là phố Hàng Lược
Hàng Mã trên: Nay là phố Hàng Mã
Hàng Mã dưới: nay thuộc phố Mã Mây đoạn từ Lương Ngọc Quyến đến Hàng Bạc.
Hàng Mã Vĩ: Nay thuộc phố Hàng Quạt, đoạn giáp phố Hàng Nón
Hàng Mâm: Nay là phố Hàng Đồng và đoạn cuối của phố Hàng Mã
Hàng Mây: nay thuộc phố Mã Mây đoạn từ Hàng Buồm đến Lương Ngọc Quyến.
Hàng Mắm
Hàng Màn: Có thời gian là phố Tán Thuật, nay là dẫy Lẻ phố Hàng Giầy
Hàng Mành
Hàng Mụn: Nay là phố Hàng Bút
Hàng Muối
Hàng Nâu: Thời Pháp thuộc là phố Clémenceau, nay là phố Trần Nhật Duật (đoạn từ Hàng Đậu đến Ô Quan Chưởng)
Hàng Ngang
Hàng Nồi: Nay là đoạn cuối phố Hàng Bồ
Hàng Nón
Hàng Phèn: Có thời gian là phố Chợ Cũ, nay là phố Hàng Phèn
Hàng Quạt: Xưa kia là 3 phố Hàng Quạt, Hàng Đàn, Hàng Mã Vĩ nhập lại thành phố Hàng Quạt
Hàng Rươi
Hàng Sơn: Nay là phố Chả Cá
Hàng The: Nay thuộc đoạn cuối phố Hàng Đào
Hàng Thiếc
Hàng Thợ Rèn: Nay là phố Lò Rèn
Hàng Thùng
Hàng Thuốc: Nay thuộc đoạn giữa phố Thuốc Bắc
Hàng Tiện: Nay thuộc phố Hàng Gai
Hàng Tre
Hàng Trứng: Nay thuộc đoạn đầu phố Hàng Mắm
Hàng Vải Nâu: Nay là phố Hàng Vải
Hàng Vải Thâm: Có thời gian là phố Hàng Thuốc, nay là đoạn cuối phố Thuốc Bắc.
II - CÁC NGÕ HÀNG TRONG KHU PHỐ CỔ
Ngõ Hàng Bông: Có thời gian là ngõ Hàng Bông Lờ, phố Cấm Chỉ, nay là ngõ Hàng Bông.
Ngõ Hàng Chỉ
Ngõ Hàng Đậu
Ngõ Hàng Hương
Ngõ Hàng Khoai I
Ngõ Hàng Khoai II
III- CÁC PHỐ HÀNG NGOÀI KHU PHỐ CỔ
Hàng Bài: Thời Pháp là phố Đồng Khánh, nay là phố Hàng Bài
2- Hàng Bông Thợ nhuộm: Có thời gian là phố Các hàng Thợ Nhuộm, nay là phố Thợ Nhuộm
3- Hàng Bột: Có thời gian là Đường đi Hà Đông, phố Soeur Antoine (phố bà sơ Ăng- toan), phố Hàng Bột, nay là phố Tôn Đức Thắng
Hàng Bún
5 Hàng Cháo
Hàng Chè: Nay là đoạn đầu phố Đinh Tiên Hoàng
Hàng Chuối
Hàng Cỏ: nay là đoạn cuối phố Trần Hưng Đạo
Hàng Cơm: Là phố Văn Miếu và phố Nguyễn Khuyến ngày nay
Hàng Dầu: Có thời gian là phố Hồ, nay là phố Hàng Dầu
Hàng Đẫy: Có thời gian là phố Phan Chu Trinh, nay là phố Nguyễn Thái Học
Hàng Đũa: Nay là phố Ngô Sĩ Liên.
Hàng Gà (dốc Hàng Gà-Chợ Hôm): Nay thuộc đoạn đầu của phố Huế, từ Lê Văn Hưu đến Ngõ Huế
Hàng Giò: Đoạn đầu của phố Gia Long, nay thuộc phố Bà Triệu, đoạn từ Hàng Khay đến Trần Hưng Đạo
Hàng Kèn(dốc): Đoạn cuối của phố Gia Long, nay thuộc phố Bà Triệu, đoạn từ Trần Hưng Đạo đến Nguyễn Du
Hàng Kèn (phố): Nay là đoạn cuối của phố Quang Trung.
Hàng Khay: phố này thời Pháp thuộc cùng với phố Tràng Tiền có tên là phố Paul Bert
Hàng Lọng (hay còn gọi là Hàng Tàn), phố này từng mang tên lần lượt là: đường Quan Lộ (Mandarine), De Lattre de Tassigny, đường Nam Bộ, nay là đoạn đầu phố Lê Duẩn( đoạn từ phố Điện Biên Phủ đến phố Khâm Thiên)
Hàng Sũ: Nay là phố Lò Sũ
Hàng Than
Hàng Thêu: Nay là đoạn cuối phố Hàng Trống
Hàng Thợ Khảm: Thời Pháp, thuộc là phố Paul Bert, nay là phố Hàng Khay
Hàng Tranh: Nay là đoạn giữa phố Hàng Trống
Hàng Trống: Nay là đoạn đầu phố Hàng Trống
Hàng Vôi ngoài: Nay là phố Hàng Vôi
Hàng Vôi trong: Nay là phố Lý Thái Tổ
IV - CÁC NGÕ HÀNG NGOÀI KHU PHỐ CỔ
Ngõ Hàng Bột
Ngõ Hàng Bún
Ngõ Hàng Cháo
Ngõ Hàng Chuối I
Ngõ Hàng Chuối II
Ngõ Hàng Cỏ
Ngõ Hàng Hành
Ngõ Hàng Lọng (đi từ số nhà 153 Lê Duẩn sang giữa số nhà 102-106 Nguyễn Du, tháng 12/2023 đã bị giải tỏa để xây dựng trụ sở bộ CA)
Ngõ Hàng Thịt ở đoạn cuối phố Hai Bà Trưng.
Như vậy qua thống kê ở trên, cụm từ "Hà Nội 36 Phố phường" chỉ là một cách nói mang tính ước lệ để chỉ khu phố cổ, khu phố trung tâm của Hà Nội, chứ không mang ý nghĩa số học. Thực tế Hà Nội không bao giờ chỉ có 36 phố mà tên gọi mở đầu bằng chữ Hàng.
Khi Hà Nội hình thành khu phố cổ, vào TK 19 đã có khoảng trên 80 con phố, ngõ mà tên gọi bắt đầu bằng chữ Hàng.
Từ TK 20 đến nay do bị đổi tên hoặc bị sáp nhập các phố ngắn vào nhau để thành một phố dài hơn, nên Hà Nội cũng còn có trên 50 phố, ngõ mà tên gọi bắt đầu bằng chữ Hàng.
