EU đang cố phá hoại kế hoạch hòa bình mới cho Ukraine?
Mục tiêu dường như không phải là đạt được một nền hòa bình tốt hơn, mà là làm rỗng ruột đề xuất của Mỹ cho đến khi nó trở nên không thể chấp nhận được đối với Moskva.
RESPONSIBLE STATECRAFT
| 22/11/2025
Một khuôn mẫu quen thuộc và đáng thất vọng đang xuất hiện tại các thủ đô châu Âu sau khi chính quyền Trump công bố kế hoạch hòa bình gồm 28 điểm. Cũng giống như sau cuộc thượng đỉnh giữa Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin tại Alaska hồi tháng Tám vừa qua, các nhà lãnh đạo châu Âu đang tỏ ra ủng hộ bằng lời nói đối với nỗ lực của Trump nhằm chấm dứt chiến tranh, đồng thời âm thầm thao túng để phá hoại bất kỳ sáng kiến nào đi lệch khỏi mục tiêu tối đa hóa và không tưởng của họ: buộc Nga đầu hàng hoàn toàn tại Ukraine.
Mục tiêu của họ dường như không phải là đàm phán cho một nền hòa bình tốt hơn, mà là làm rỗng ruột đề xuất của Mỹ cho đến khi nó trở nên không thể chấp nhận được với Moskva. Điều đó sẽ đảm bảo trở lại trạng thái mặc định: một cuộc chiến kéo dài vô tận – dù thực tế chiến trường hiện nay đang có lợi cho Nga và tiếp tục hút cạn máu thịt Ukraine.
Phản ứng của châu Âu đối với đề xuất của Trump là nhanh chóng và bộc lộ rõ bản chất. Theo Bloomberg, Keir Starmer, Friedrich Merz và Emmanuel Macron – các lãnh đạo Anh, Đức và Pháp – đã vội vàng đứng về phía Zelensky để bác bỏ những yếu tố then chốt trong kế hoạch Trump. Berlin nổi lên là diều hâu hàng đầu trong “Bộ Ba châu Âu” và được cho là đang xây dựng một đề xuất phản biện phù hợp hơn nhiều với lập trường của Ukraine.
Trong khi đó, đặc phái viên cấp cao của EU về đối ngoại Kaja Kallas đã vạch ra chiến lược lớn của khối này nhằm đạt được hòa bình một cách đơn giản đến mức tàn nhẫn: thứ nhất, làm suy yếu Nga; thứ hai, hỗ trợ Ukraine. Chỉ vậy thôi. Người ta sẽ tìm kiếm vô vọng trong “kế hoạch hòa bình” này một lối thoát ngoại giao, một tầm nhìn cho kiến trúc an ninh châu Âu tương lai, hay thậm chí là sự thừa nhận cơ bản rằng cần những nhượng bộ nhất định để chấm dứt đổ máu. Bởi vì nó chẳng phải kế hoạch hòa bình gì cả – mà chỉ là biểu diễn đạo đức, dẫn đến một cuộc xung đột kéo dài vô tận trên thực địa, với sự tàn phá tiếp diễn ở Ukraine và nguy cơ leo thang, lan rộng chiến tranh ra khắp châu Âu ngày càng gia tăng.
Tuy nhiên, việc các chính trị gia châu Âu phản ứng theo bản năng và gán cho kế hoạch Trump là “đầu hàng” là lầm lẫn. Như học giả về Nga Mark Galeotti lập luận, dù kế hoạch này “được soạn thảo vụng về và chưa đầy đủ”, nhưng nó “không phải là lời kêu gọi Ukraine đầu hàng đơn giản” và “với tư cách là điểm khởi đầu cho một thứ gì đó có thể chấm dứt đổ máu, nó có một số hứa hẹn”.
Một phân tích nghiêm túc cho thấy cấu trúc hướng tới một nền hòa bình ổn định, dù không hoàn hảo: lực lượng quân đội Ukraine 600.000 người, phù hợp với ước tính của các chuyên gia về khả năng duy trì của Kiev; cách xử lý khéo léo vấn đề lãnh thổ tại Donbass và Crimea mà không buộc phải công nhận pháp lý chủ quyền của Nga; và cơ chế chuyển 100 tỷ USD tài sản Nga bị đóng băng vào tái thiết Ukraine.
Vấn đề lãnh thổ có lẽ sẽ là điểm gai góc nhất để đàm phán. Ngược lại, yêu cầu Ukraine từ bỏ tư cách thành viên NATO không nên là điều kiện khiến thỏa thuận đổ vỡ – bởi những nhà lãnh đạo châu Âu hiện phản đối kế hoạch Trump hoàn toàn hiểu rõ rằng Ukraine sẽ không gia nhập NATO, một phần vì chính họ cũng chưa từng sẵn sàng chiến đấu trực tiếp vì điều đó. Vậy thì có ích gì khi kéo dài chiến tranh bằng cách khăng khăng đòi hỏi điều mà cả hai bên – các thành viên NATO hiện tại và Ukraine – đều biết sẽ không xảy ra?
Hơn nữa, các điều khoản trong kế hoạch Trump bảo vệ quyền thiểu số và quyền tự do tôn giáo của các nhóm khác nhau tại Ukraine được cho là đã gặp phải phản đối. Nhưng kế hoạch rõ ràng nêu rõ rằng các tiêu chuẩn thực hiện những quyền này sẽ dựa trên khuôn khổ của EU, không phải áp đặt đơn phương từ Nga. Ngoài ra, với tư cách là một xã hội đa dân tộc, đa tôn giáo, bảo vệ quyền thiểu số là một khoản đầu tư dài hạn cho an ninh của Ukraine và nên được hoan nghênh bởi những người tuyên bố ủng hộ nước này.
Điều then chốt là cơ hội ngoại giao tiềm năng này không xuất phát từ vị thế suy yếu của Nga. Putin đã tuyên bố rõ ràng rằng “diễn biến hiện tại trên tiền tuyến... đang dẫn đến việc đạt được [mục tiêu của Nga] bằng biện pháp quân sự”. Tuy nhiên, trong một cửa sổ cơ hội then chốt, ông cũng xác nhận rằng Nga đã nhận được kế hoạch 28 điểm từ Mỹ và sẵn sàng đàm phán dựa trên đó. Putin thừa nhận rằng kế hoạch này có thể là nền tảng cho một thỏa thuận cuối cùng. Đây không phải dấu hiệu cho thấy Kremlin bác bỏ ngoại giao một cách cứng nhắc, mà là đang thử nghiệm các khả năng của nó.
Giờ đây, châu Âu đứng trước một lựa chọn rõ ràng. Họ có thể tiếp tục con đường hiện tại – chê bai kế hoạch, thúc giục Kiev gài ‘viên thuốc độc’, đưa ra các phản đề nghị phi lý và hy vọng phá sản kế hoạch ngay trong nội bộ Washington.
Nhưng canh bạc này chứa đựng rủi ro khổng lồ. Điều gì sẽ xảy ra nếu Trump, bằng sự kết hợp giữa sức ép và thuyết phục, thuyết phục thành công Tổng thống Zelensky – rõ ràng đang suy yếu do các vụ bê bối tham nhũng nghiêm trọng trong bộ máy của ông – rằng chấp nhận kế hoạch là lựa chọn ít tồi tệ nhất của Ukraine? Nếu Kiev ký kết và Moskva tham gia, thì châu Âu có nguy cơ bị loại hoàn toàn khỏi thỏa thuận chấm dứt cuộc chiến lớn nhất trên lục địa này trong nhiều thập kỷ. Vì không đưa ra được giải pháp khả thi nào ngoài việc tiếp tục chiến tranh, ảnh hưởng của châu Âu sẽ bốc hơi, và họ sẽ bị buộc phải tuân thủ các điều khoản của một thỏa thuận mà họ không đóng góp gì vào.
Có vẻ như cố tránh kịch bản đó, Merz đã trò chuyện với Trump vào thứ Sáu trong một cuộc gọi mà ông mô tả là “cuộc gọi tốt đẹp”, dù không tiết lộ chi tiết do tính bảo mật.
Hiện vẫn chưa rõ kết quả sẽ ra sao, nhưng trong thời gian tới, điều cốt yếu cần nhớ là bất kỳ kế hoạch thực tế nào cũng đòi hỏi những nhượng bộ đau đớn. Một thỏa thuận bền vững sẽ không thể đạt được chừng nào những bên liên quan chủ chốt tại châu Âu vẫn từ chối vượt qua chiến lược duy nhất của họ: làm suy yếu một bên và tiếp tục vũ trang cho bên kia.
Bằng cách cố gắng làm rỗng ruột đề xuất đàm phán nghiêm túc duy nhất đang có trên bàn, châu Âu không bảo vệ được Ukraine – họ đang kết án Ukraine tiếp tục đổ máu, và tự kết án mình vào cảnh không còn vai trò chiến lược. Ngay lúc này, sự thay thế cho kế hoạch tuy khiếm khuyết nhưng có thật của Trump không phải là một thỏa thuận tốt hơn – mà chỉ là chiến tranh vô tận, và châu Âu sẽ phải gánh chịu hậu quả một mình. ■
https://responsiblestatecraft.org/europe-ukraine-peace-plan/
(Trần Kiên dịch)