Alexandre Yersin (1863–1943) là một bác sĩ, nhà vi khuẩn học và nhà thám hiểm người Pháp gốc Thụy Sĩ, nổi tiếng với những đóng góp to lớn cho y học và khoa học, đặc biệt là tại Việt Nam. Dưới đây là tổng hợp về cuộc đời và sự nghiệp của ông:
---
### **1. Thời thơ ấu và học vấn**
- **Sinh ra tại Thụy Sĩ**: Alexandre Émile Jean Yersin sinh ngày 22/9/1863 tại Aubonne, Thụy Sĩ. Cha ông là giáo viên khoa học tự nhiên, mất trước khi ông chào đời, và mẹ ông là người Pháp .
- **Đam mê khoa học từ nhỏ**: Yersin thể hiện sự quan tâm đến tự nhiên và côn trùng từ sớm. Ông học y khoa tại Đại học Lausanne (Thụy Sĩ), Marburg (Đức), và sau đó chuyển đến Paris để nghiên cứu sâu hơn .
- **Làm việc với Louis Pasteur**: Năm 1886, ông gia nhập phòng thí nghiệm của Louis Pasteur, trở thành phụ tá cho Émile Roux và tham gia phát triển huyết thanh ngừa bệnh dại .
---
### **2. Những phát hiện khoa học quan trọng**
- **Khám phá vi khuẩn dịch hạch (Yersinia pestis)**: Năm 1894, tại Hong Kong, Yersin đã phân lập được vi khuẩn gây bệnh dịch hạch, sau này được đặt tên theo ông. Ông cũng chứng minh vi khuẩn này lây từ động vật gặm nhấm sang người .
- **Nghiên cứu độc tố bạch hầu**: Trước đó, cùng với Roux, ông phát hiện độc tố do vi khuẩn bạch hầu tiết ra, mở đường cho điều chế huyết thanh kháng độc .
---
### **3. Gắn bó với Việt Nam**
- **Đến Đông Dương năm 1890**: Yersin rời Pháp để làm bác sĩ trên tàu buôn, sau đó định cư tại Nha Trang. Ông thành lập Viện Pasteur Nha Trang (1895) để sản xuất huyết thanh và nghiên cứu bệnh nhiệt đới .
- **Khám phá Đà Lạt**: Năm 1893, ông thám hiểm cao nguyên Lâm Viên và đề xuất xây dựng Đà Lạt như một khu nghỉ dưỡng cho người Pháp do khí hậu mát mẻ .
- **Phát triển nông nghiệp**: Ông nhập giống cây cao su, canh ki na (sản xuất quinine chống sốt rét) và cà phê, góp phần phát triển nông nghiệp Đông Dương .
---
### **4. Đóng góp cho y tế và giáo dục**
- **Sáng lập Trường Y khoa Hà Nội (1902)**: Là hiệu trưởng đầu tiên, ông đặt nền móng cho đào tạo y khoa hiện đại tại Việt Nam .
- **Cách tiếp cận "Một Sức khỏe"**: Yersin nghiên cứu mối liên hệ giữa bệnh động vật và người, tiên phong trong phương pháp phòng bệnh tổng hợp .
---
### **5. Cuộc sống cá nhân và di sản**
- **Tính cách khiêm nhường**: Yersin sống giản dị, được người dân Việt Nam gọi thân mật là "Ông Năm" hay "Thầy Tư". Ông từ chối nhiều danh vọng để tập trung nghiên cứu .
- **Qua đời tại Nha Trang (1943)**: Ông được chôn cất tại Suối Dầu. Ngày nay, nhà lưu niệm và bảo tàng ở Nha Trang, Đà Lạt vẫn lưu giữ di sản của ông .
---
### **Kết luận**
Alexandre Yersin không chỉ là nhà khoa học lỗi lạc mà còn là biểu tượng của tinh thần nhân đạo và sự gắn bó với Việt Nam. Những công trình của ông vẫn tiếp tục truyền cảm hứng cho các thế hệ sau .
