Copy từ trang facebook của Kiến trúc sư LÊ QUANG.
E thấy dễ hiểu
Tổ hợp Wang Fuk Court là một trong số các case studies về nhà ở xã hội, giá cả phải chăng tại Hongkong mà tôi từng tham gia nghiên cứu trong xưởng thiết kế HIT tại ETH Zurich, khi ấy, tất cả đã cho rằng nó là một "ví dụ lịch sử" về typology mật độ cao với mặt bằng tháp starshape đặt tiếp góc, có thể coi là khá cấp tiến ở năm 1984. Bất chấp những đánh giá tích cực ấy, nhiều khả năng 8 tòa tháp sẽ bị cháy rụi trong trận hỏa hoạn lịch sử hôm nay.
Vụ cháy tại tại đây, là một trường hợp đặc thù của cháy mặt đứng (facade fire), trong đó đám cháy bắt nguồn từ hệ thống giàn giáo bằng tre đặc trưng của công nhân bảo trì/ hoặc nếu nguồn phát từ bên trong, thì hệ bao che tạm thời này đã là nhân tố thúc đẩy đám cháy lan rộng. Loại cháy này về cơ bản không thuộc phạm vi kiểm soát trực tiếp của các tiêu chuẩn PCCC (FEA) thông thường, vốn chủ yếu được thiết kế để đối phó với các nguồn cháy bên trong nhà cao tầng, như bếp hoặc thiết bị điện. Do đó, các thiết bị và hệ thống phòng ngừa như sprinkler hay cửa ngăn cháy, vốn có chức năng khoanh vùng và cô lập đám cháy nội thất đã gần như không phát huy tác dụng.
Trong cháy mặt đứng, nguồn cháy không thể cô lập và liên tục được cung cấp oxy. Cấu trúc giàn giáo tre và lưới bao che tạo điều kiện cho hiện tượng đối lưu đứng thụ động, khiến lửa lan dọc mặt ngoài tòa nhà như một “ống dẫn nhiệt” liên tục. Đồng thời, mặt đứng cao tầng hạn chế nghiêm trọng khả năng tiếp cận của lực lượng cứu hỏa.
Về thoát nạn tại các tháp, các tòa có 3 thang thoát. Thang L1 với mặt tiếp thoáng giờ đây không làm việc được vì nhiễm khói. Chỉ còn 1 thang cắt kéo theo tiêu chuẩn cũ ở lõi giữa (làm việc như 2 thang) còn khả thi vì được bọc kín và điều áp cưỡng bức. Nhiều nước đã bỏ thang cắt kéo (scissor stair) ra khỏi tiêu chuẩn PCCC, nó đã từng là giải pháp rất phổ biến tại Hongkong khi mặt bằng tháp quá nhỏ và luôn yêu cầu 2 lối thoát nạn. Tuy nhiên với một tòa nhà xây từ 1984 thì cũng chưa biết hệ thống này còn hoạt động hiệu quả hay không. Chiến lược chữa cháy rất khó khăn.
Vụ cháy Grenfell Tower tại London là một tiền lệ tương tự về hiện tượng cháy bao che mặt đứng. Tuy nhiên, mức độ lan rộng của Wang Fuk Court lớn hơn do kiểu hình quy hoạch với các khối nhà đứng tiếp góc, khiến tàn lửa dễ dàng truyền từ mặt đứng này sang hệ giàn giáo của mặt đứng khác, dẫn đến cháy lan trên toàn bộ tổ hợp.
Nó cho thấy rằng mọi nỗ lực về mật độ cao của con người cùng giải pháp PCCC đi kèm, chỉ là biện pháp phòng ngừa. Trong thực tế, các kịch bản cháy có thể vượt ra ngoài những giả định thiết kế thông thường, đặc biệt khi nguồn cháy xuất phát từ các cấu phần tạm thời hoặc nằm ngoài không gian được bảo vệ tiêu chuẩn của tòa nhà, điều phổ biến trong các khu đông dân cư ở Châu Á, trong đó có VN.
Ảnh: building footprint của tổ hợp Wang Fuk Court, cho thấy cách sắp xếp để tránh overlap về tầm nhìn và đạt mật độ cao nhất có thể.