Chân tướng vụ thảm họa bắt đầu khi những con mèo trong thành phố Minamata đồng loạt phát điên và tự lao xuống biển chết. Khi bí ẩn này còn chưa kịp lý giải thì sau đó không lâu, một căn bệnh lạ đã len lỏi vào từng ngóc ngách và tấn công người dân trong thành phố. Họ đồng loạt bị tê liệt chân tay và môi. Một số người thì gặp khó khăn trong việc nghe, nhìn và đi lại. Thậm chí, có người còn bị phá hủy não bộ. Thật trùng hợp là giống như những con mèo lao xuống biển tự tử, một vài trường hợp mắc bệnh nặng còn hóa điên và hò hét mất kiểm soát.
Tháng 5/1956, 4 bệnh nhân ở Minamata nhập viện trong tình trạng giống nhau. Họ đều có dấu hiệu sốt rất cao, co giật, loạn thần, mất nhận thức, hôn mê và cuối cùng là tử vong. Sau đó không lâu, 13 người dân sống gần một làng chài ở gần thành phố cũng chết vì những triệu chứng tương tự. Cứ như thế, số lượng người mắc bệnh và tử vong vì căn bệnh lạ ngày một tăng chóng mặt. Điều này đã khiến các bác sĩ và nhà nghiên cứu đặt ra một dấu hỏi lớn.
Truy tìm thủ phạm gây ra căn bệnh "hóa điên tới chết"
Qua nhiều xét nghiệm, cuối cùng tới tháng 7/1959, các nhà nghiên cứu thuộc Đại học Kumamoto đã phát hiện nguồn gốc của căn bệnh lạ ở thành phố Minamata chính là do nhiễm độc thủy ngân gây ra. Trong khi người dân sống ngoài khu vực Minamata chỉ có mức độ thủy ngân trung bình cho phép là 4 ppm, thì người dân bình thường ở khu vực này đã có mức phơi nhiễm cao gấp gần 50 lần. Có người mắc bệnh còn bị phơi nhiễm nặng tới 705 ppm.
Minamata là một thành phố nhỏ gần biển Shiranui. Do vị trí địa lý nên người dân ở đây thường ăn cá. Do sự trùng hợp giữa cái chết hàng loạt của người dân và đàn mèo mà các nhà khoa học đã tìm ra manh mối. Có thể, lượng cá biển tiêu thụ trong thành phố đã bị nhiễm độc. Ngay lập tức, mọi nghi vấn đều chĩa vào công ty sản xuất hóa dầu trực thuộc Tập đoàn Chisso. Được biết, từ năm 1932, nhà máy này đã thải ra vùng biển gần Minamata khoảng 27 tấn hợp chất kịch độc có tên gọi là thủy ngân vô cơ. Đây là hợp chất được sinh ra trong quá trình sản xuất ra Acetal Dehyt. Tuy nhiên, Chisso vẫn kiên quyết không thừa nhận mọi cáo buộc và vẫn tiếp tục xả thủy ngân ra biển cho tới năm 1968 mới chấm dứt.
Nỗi đau còn mãi sau hơn nửa thế kỷ
Kể từ thời điểm phát hiện, căn bệnh lạ đã được y học công bố chính thức là bệnh Minamata, căn bệnh thần kinh do nhiễm độc thủy ngân gây ra. Tính đến năm 2001, chính phủ Nhật Bản xác nhận đã có 2.265 người là nạn nhân của thảm họa Minamata. Trong đó, 1.784 người đã chết. Ở một số trường hợp đặc biệt, phụ nữ mang thai nhiễm bệnh còn sinh con bại não và dị dạng bẩm sinh. Cho đến giờ, vẫn còn khoảng 10.000 nạn nhân khác nhận được khoản tiền bồi thường thiệt hại từ Chisso.
Không chỉ phía Chisso mà chính phủ Nhật Bản cũng bị Tòa án Tối cao yêu cầu phải bồi thường thiệt hại 71,5 triệu yên (khoảng 15,6 tỷ đồng) cho các nạn nhân của thảm họa Minamata. Bộ trưởng Bộ Môi trường Nhật cũng cúi mình gửi lời xin lỗi chân thành nhất tới các nạn nhân. Kết quả là sau nhiều năm, những nạn nhân của Chisso cũng đã khiến tập đoàn này phải trả giá cho hành vi hủy hoại môi trường nghiêm trọng cũng như phớt lờ trách nhiệm.
Tới năm 2010, khi Chisso bị yêu cầu phải bồi thường và chi trả tiền phí thuốc men cho người mắc bệnh Minamata, đã có tới 50.000 người viết đơn yêu cầu. Điều này chứng tỏ, sau hơn nửa thế kỷ, di chứng mà thảm họa thủy ngân gây ra cho người dân vẫn còn dai dẳng.
Thủy ngân thì không thể xem nhẹ được, nó lại có đặc tính tích lũy sinh học (bioaccummulation) trong chuỗi thức ăn (nhất là các loài thủy sản). Tuy nhiên chính quyền địa phương ra khuyến cáo như thể ứng phó với chất phóng xạ thì cũng là quá lời. Thủy ngân (Hg) gây ngộ độc ở mấy dạng:
1. Dạng Hg nguyên tố (đơn chất): chỉ gây ngộ độc khi hít phải Hg bay hơi, còn dạng lỏng tự nhiên thì ít độc hại. Đấy là lý do tại sao trẻ có thể nuốt phải cả giọt Hg chảy ra từ nhiệt kế vỡ mà vẫn không gặp nguy hiểm. Đây cũng là dạng ngộ độc nguy hiểm nhất và nhanh nhất từ vụ cháy vừa rồi. Những ai hít phải Hg bay ra từ đám cháy sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp đến các hệ hô hấp, tuần hoàn, thần kinh, và lâu dài là thêm cả bài tiết và một số cơ quan tiêu hóa. Hơi Hg cũng ngấm đáng kể qua một số bộ phận cơ thể, nhất là tóc. Khi đã là hơi thì nó có xu hướng bay lên cao và bay đi theo gió, không ngấm đáng kể vào cá tôm, thịt lợn. Hơi thủy ngân không có mùi vị gì cả, nên ai thấy mùi khét không có nghĩa là đã hít phải.
2. Dạng vô cơ (một số hợp chất muối): chủ yếu tác động đến một số người làm việc trực tiếp hoặc trong môi trường có nhiều loại chất này. Có lẽ các bác công nhân ở đó và một số lính cứu hỏa bị phơi nhiễm dạng này.
3. Dạng hữu cơ (đại biểu là methylmercury, công thức hóa học là CH3Hg+X-): đây chính là loại hợp chất được chuyến hóa thành trong môi trường (nhờ vi khuẩn), và nó ngấm vào chuỗi thức ăn, gây ngộ độc lâu dài và tích lũy. Nhưng quá trình cũng diễn ra chậm chứ không tức thì, ví dụ như vụ nhà máy sx acetic acid (CH3COOH) xả thải lỏng có chứa Hg xuống biển Minamata (Nhật), làm hải sản ăn và nhiễm phải, gây ngộ độc cho khoảng 5 vạn người ăn vào, trong giai đoạn 1932-1968.
Hy vọng khu vực bị cháy vừa rồi không chứa nguồn phóng xạ nào, nhất là thiết bị đo kiểm NDT.
Trong 1 diễn biến khác, quận tx đơn vị có quyền lợi liên quan tới nhà máy rd đã bắt phường thu lại văn bản cảnh cáo dân, vội tung ra 1 văn bản mạo danh 1 đơn vị khác công bố là khu vực quanh nhà máy là an toàn. Ngay 7h sáng hôm sau, bộ tài môi lại cho ra 1 văn bản cảnh báo. Em đề nghị phạt nghiêm quận tx vì coi thường sức khỏe dân, giả mạo giấy tờ.