Tòa án Công lý Quốc tế của Liên Hợp Quốc (ICJ) The Hague ra phán quyết ngày 5/12/2025, chấp nhận các phản tố của Nga chống lại Ukraine trong vụ kiện liên quan đến Công ước Chống Diệt chủng 1948.
Phán quyết này đánh dấu một bước ngoặt lớn, khi ICJ tuyên bố có thẩm quyền xét xử các cáo buộc của Nga rằng Ukraine đã vi phạm Công ước bằng cách thực hiện "diệt chủng" ở Donbas – cáo buộc mà Nga dùng làm lý do cho cuộc xâm lược năm 2022. Tuy nhiên, Tòa bác bỏ hầu hết các lập luận của Ukraine rằng hành động của Nga vi phạm Công ước, và chỉ giữ lại một phần nhỏ để xét xử.
Vụ kiện, được Ukraine khởi xướng ngày 26/2/2022 (ngay sau khi Nga xâm lược), cáo buộc Nga sử dụng cáo buộc "diệt chủng giả mạo" ở Donetsk và Luhansk để biện minh cho cuộc chiến.
Nga phản tố rằng Ukraine thực sự đã phạm tội diệt chủng, và yêu cầu ICJ can thiệp. Phán quyết sơ bộ này là một đòn giáng mạnh vào Kyiv, khi Nga đạt được thẩm quyền xét xử phản tố, một phần mà 33 quốc gia phương Tây từng ủng hộ Ukraine nay đã rút lui.
Chi tiết Phán quyết của ICJ ngày 5/12/2025
Phán quyết của ICJ (dài 150 trang) được đưa ra bởi 15 thẩm phán, với tỷ lệ phiếu 11-4 ủng hộ Nga ở phần chính.
Các điểm nổi bật:
Chấp nhận phản tố của Nga: ICJ tuyên bố có thẩm quyền xét xử phản tố của Nga theo Điều IX Công ước Chống Diệt chủng, bao gồm cáo buộc Ukraine vi phạm bằng cách:
Thực hiện diệt chủng ở Donbas qua "chính sách nhà nước".
Đồng lõa diệt chủng và kích động diệt chủng.
Không thực hiện biện pháp ngăn chặn và trừng phạt diệt chủng.
ICJ cho rằng các phản tố này "có liên quan và hình thành phần của thủ tục hiện hành". Nga hoan nghênh phán quyết này và gọi đây là "sự phát triển hợp lý" sau khi ICJ bác bỏ cáo buộc của Ukraine năm 2024.
Bác bỏ hầu hết cáo buộc của Ukraine: Tòa giữ nguyên phán quyết sơ bộ năm 2024, bác bỏ thẩm quyền xét xử cáo buộc Nga vi phạm Công ước bằng cách sử dụng cáo buộc diệt chủng giả mạo để xâm lược.
ICJ khẳng định: "Các hành động của Nga vi phạm luật quốc tế, nhưng không thuộc phạm vi Công ước Chống Diệt chủng". Tòa chỉ giữ lại phần nhỏ: Xem xét liệu Ukraine có phạm diệt chủng ở Donbas không.
Yêu cầu đối với hai bên: ICJ yêu cầu Nga và Ukraine "ngừng các hành động làm trầm trọng hóa tranh chấp", gồm cả cáo buộc công khai. Tuy nhiên, Nga bác bỏ, gọi đây là "biện pháp không cân xứng".
Bối cảnh vụ kiện và Ý nghĩa:
Vụ kiện Ukraine v. Nga (2022) là trường hợp đầu tiên liên quan đến "cáo buộc diệt chủng giả mạo" tại ICJ. Ukraine khởi kiện ngay sau khi Nga xâm lược, phủ nhận cáo buộc diệt chủng ở Donbas và cho rằng Nga dùng lý do này để biện minh cho chiến tranh. Nga phản tố Ukraine thực sự phạm tội diệt chủng, và yêu cầu ICJ can thiệp.
Phán quyết sơ bộ 2022: ICJ ra lệnh Nga ngừng xâm lược, nhưng không có hiệu lực thực tế.
Phán quyết 2024: ICJ bác bỏ hầu hết cáo buộc của Ukraine, chỉ giữ phần xem xét liệu Ukraine có phạm diệt chủng không.
Phán quyết mới 2025: Chấp nhận phản tố Nga, mở đường cho xét xử toàn diện – một chiến thắng ngoại giao lớn cho Moscow.
Ý nghĩa: Phán quyết làm suy yếu lập trường Ukraine trước phương Tây, khi Nga đạt được thẩm quyền xét xử cáo buộc diệt chủng. 33 quốc gia từng ủng hộ Ukraine (như Mỹ, Anh, Đức) nay rút lui khỏi vụ kiện, theo Bộ Ngoại giao Nga.
Nó cũng nhấn mạnh hạn chế của Công ước Chống Diệt chủng trong các xung đột hiện đại, không bao quát "xâm lược" hay "nhận dạng nhà nước".
Phản ứng từ các bên:
Nga: Bộ Ngoại giao Nga hoan nghênh: "ICJ đã bác bỏ toàn bộ cáo buộc của Ukraine và chấp nhận phản tố của chúng tôi. Đây là thất bại pháp lý của Kyiv và các nhà tài trợ phương Tây." Tổng thống Vladimir Putin gọi đây là "xác nhận tội ác của chế độ Kiev".
Ukraine: Bộ Ngoại giao Ukraine thất vọng: "Phán quyết này không thay đổi sự thật: Nga là kẻ xâm lược và phạm tội ác chiến tranh. Chúng tôi sẽ kháng cáo và tiếp tục đấu tranh tại ICC." Tổng thống Volodymyr Zelenskyy tweet trên X: "Công lý sẽ chiến thắng, dù mất bao lâu."
Mỹ và EU kêu gọi "tiếp tục điều tra tội ác chiến tranh của Nga tại ICC", nhưng tránh bình luận trực tiếp về ICJ. Đức và Pháp bày tỏ "lo ngại về tính khách quan".
ICJ dự kiến xét xử toàn diện vào năm 2026, với phiên điều trần phản tố Nga bắt đầu tháng 3/2026. Vụ kiện có thể kéo dài đến 2028, nhưng Nga có thể dùng nó để biện minh cho các hành động quân sự. Trong khi đó, Ukraine tập trung vào ICC (Tòa án Hình sự Quốc tế) để truy tố Putin về tội ác chiến tranh.
( từ fb Uyên Vũ )
