[CCCĐ] Hành trình vòng quanh thế giới: Mexico: Sắc màu, sống động, huyền bí và thiện lành.

[hieutcnd]

Chủ đề death motifs (các mô-típ về cái chết) là một phần cực kỳ sâu sắc trong văn hóa Maya cổ đại, và cũng là điểm chung giữa nhiều nền văn minh tiền Colombo (pre-Columbian) khác ở Trung Mỹ như Aztec, Zapotec, Mixtec, Toltec, và Olmec. Tuy nhiên, ở người Maya, ý niệm về cái chết không chỉ mang tính sợ hãi hay kết thúc, mà còn là một chu kỳ vũ trụ của sự tái sinh, phản ánh niềm tin sâu sắc vào sự cân bằng giữa sự sống và cái chết.

PXL_20241231_180853318.MP by Hieu Tran, on Flickr

PXL_20241231_180905184.MP by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

Bức tượng bán thân của Vua Kabah.

PXL_20241231_180938851 by Hieu Tran, on Flickr

Kabah là một khu khảo cổ Maya nằm ở vùng Puuc, bán đảo Yucatán. Tên Kabah có nghĩa là “bàn tay mạnh mẽ” hay “tay quyền lực”. Kabah nổi bật với phong cách kiến trúc Puuc – đặc điểm gồm: mặt ngoài trang trí tinh xảo, chuyên dùng đá vôi, ít nước mặt và hệ thống lưu trữ nước mưa. Giai đoạn chủ yếu của Kabah rơi vào khoảng 600 đến 1000 sau Công Nguyên

Một trong những công trình nổi bật là Palace of the Masks (Codz Pop) với mặt tiền khắc hàng trăm mặt nạ thần mưa Chaac, chỗ này nhà em đã ghé qua lúc ở Yucatan và thăm khu khảo cổ Uxmal

Vị vua được khắc đầu đội mũ hoặc trang sức đầu đặc trưng, gương mặt nghiêm trang, mang dấu khắc nghi lễ bên má và cằm. Các vết sẹo này có thể biểu thị địa vị cao, nghi lễ truyền quyền hoặc danh hiệu điều khiển – trong văn hóa Maya, vết sẹo trên mặt/chân/tay thường là dấu hiệu danh giá hoặc tăng cường thần linh. Tác phẩm nằm trong mặt tiền phía đông của Codz Pop – nơi có 7 nhân vật tương tự được khắc toàn thân.

Tòa nhà Codz Pop (Palacio de las Máscaras) lớn, mặt tiền đông-tây, tòa mặt tiền tây đầy mặt nạ thần Chaac, phía đông có tượng vua và hình nhân vật. Việc đặt tượng vua này tại mặt tiền hướng đông có thể mang ý nghĩa nhấn mạnh quyền lực, liên kết với mặt trời mọc và khởi đầu ngày mới – trong khi Chaac liên quan đến mưa và nông nghiệp ở mặt tiền khác.

Nhóm tượng có thể phục vụ chức năng biểu dương quyền lực hoàng gia, tái khẳng định vị thế nhà vua và dòng dõi trước dân chúng và khách viếng.

Chaac là vị thần mưa tối cao trong tôn giáo và thần thoại của người Maya cổ đại, một trong những vị thần quan trọng và được thờ phụng rộng rãi nhất trong toàn bộ khu vực Mesoamerica. Chaac gắn liền với nước, sấm sét, nông nghiệp và sự màu mỡ của đất — những yếu tố sống còn đối với xã hội nông nghiệp Maya.

Chaac thường được mô tả là một vị thần có khuôn mặt người pha trộn với đặc điểm động vật, đặc biệt là rắn và bò sát. Khuôn mặt ông thường có chiếc mũi dài cong, giống hình rắn hoặc voi (một đặc điểm biểu tượng của mưa và tia sét). Răng nanh của ông nhô ra, thể hiện sức mạnh và uy nghi.

PXL_20241231_180942203.MP by Hieu Tran, on Flickr

PXL_20241231_180957690.MP by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

Trong thế giới thần thoại phong phú của người Maya, Kinich Ahau là thần Mặt Trời, một trong những vị thần quyền lực và được tôn kính bậc nhất. Ông tượng trưng cho ánh sáng, sự sống, thời gian, và quyền lực hoàng gia – những yếu tố cốt lõi trong quan niệm vũ trụ của người Maya.

Trong nghệ thuật Maya, Kinich Ahau thường được khắc họa với:

• Đôi mắt vuông hoặc hình chữ T (một biểu tượng thiêng liêng cho ánh sáng và tầm nhìn của thần);
• Miệng nhô ra với răng nanh nhỏ;
• Đồ trang sức rực rỡ, biểu trưng cho ánh sáng Mặt Trời và sức mạnh hoàng gia;
• Thường đội mũ hoặc vương miện lửa, tượng trưng cho sức nóng và năng lượng mặt trời.

Người Maya tin rằng Kinich Ahau du hành trên bầu trời ban ngày, mang ánh sáng và sự sống cho vạn vật. Khi hoàng hôn buông xuống, thần hóa thân thành jaguar (báo đen) để băng qua Xibalba – thế giới ngầm của bóng tối và chết chóc – rồi tái sinh ở phương đông vào ngày hôm sau.
Chu kỳ này tượng trưng cho vòng tuần hoàn của sự sống, cái chết và tái sinh, một triết lý cốt lõi trong niềm tin Maya.

Các vua Maya thường xem mình là hiện thân của Kinich Ahau trên trần thế. Họ tin rằng khi thực hiện nghi lễ hoặc chiến thắng trong chiến trận, họ đang thay mặt thần Mặt Trời duy trì trật tự vũ trụ.

PXL_20241231_181017208.MP by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

Tượng Chac Mool là một trong những hình tượng điêu khắc tôn giáo nổi bật và bí ẩn nhất của nền văn minh Maya thời hậu cổ điển (khoảng thế kỷ IX–XIII)

Tượng thường được tạc bằng đá vôi hoặc đá núi lửa, với kích thước thật bằng người, đặt trong các đền thờ hoặc trên các bệ tế. Nhân vật nằm ngửa lưng, đầu quay sang một bên, phần thân hơi ngẩng lên, và hai chân co về phía bụng. Trên bụng hoặc ngực của tượng có đặt một chiếc đĩa, bát, hoặc khay, được cho là nơi đựng lễ vật – có thể là máu, tim, hoặc các vật phẩm hiến tế dâng lên thần linh. Khuôn mặt tượng thường thể hiện nét bình thản hoặc thiêng liêng, gợi cảm giác trung gian giữa thế giới con người và cõi thần.

PXL_20241231_181551696.MP by Hieu Tran, on Flickr

PXL_20241231_181625620.MP by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

PXL_20241231_181808496 by Hieu Tran, on Flickr

PXL_20241231_181831828 by Hieu Tran, on Flickr

PXL_20241231_181826657.MP by Hieu Tran, on Flickr

PXL_20241231_181835852.MP by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

PXL_20241231_182507744 by Hieu Tran, on Flickr

Khu vực triển lãm văn hóa của người Aztec

Người Aztec đã xây dựng nên một đế chế hùng mạnh và văn minh rực rỡ giữa lòng châu Mỹ – một xã hội có tổ chức, khoa học, và tôn giáo sâu sắc. Dù chỉ tồn tại hơn hai thế kỷ, họ để lại di sản vĩ đại về nghệ thuật, kiến trúc, ngôn ngữ và biểu tượng tinh thần, mà ngày nay vẫn còn in đậm trong văn hóa Mexico và lịch sử nhân loại.

Người Aztec không phải dân bản địa vùng Trung Mexico, mà là dân du mục nói tiếng Nahuatl đến từ phía bắc, từ vùng đất huyền thoại có tên Aztlán – nghĩa là “vùng đất của những con cò trắng” (aztatl = cò). Từ “Aztlán” cũng là nguồn gốc của tên gọi “Aztec”, do các sử gia sau này đặt.

Theo truyền thuyết, thần Huitzilopochtli (thần mặt trời và chiến tranh) đã dẫn dắt họ rời Aztlán để tìm vùng đất mới. Thần ban cho họ một dấu hiệu thiêng liêng: “Khi các con thấy một con đại bàng đậu trên cây xương rồng, mổ một con rắn bằng mỏ — đó chính là nơi định cư vĩnh viễn của các con.” Sau hàng trăm năm di chuyển, họ tới thung lũng Mexico và năm 1325, họ nhìn thấy dấu hiệu ấy trên một hòn đảo nhỏ giữa hồ Texcoco — và xây dựng thành phố Tenochtitlán, sau này trở thành trái tim của Đế chế Aztec. Hình ảnh đại bàng – rắn – xương rồng này vẫn được in trên quốc kỳ Mexico ngày nay.

Ocelotl Cuauhxicalli là một trong những tác phẩm điêu khắc nghi lễ thiêng liêng và độc đáo nhất của nền văn minh Aztec (Mexica). Đây không chỉ là một đồ vật dùng trong nghi lễ tôn giáo, mà còn là biểu tượng mạnh mẽ của quyền lực, chiến tranh và hiến tế trong thế giới quan của người Aztec.

Tượng là một con báo đốm nằm phục, đầu hơi ngẩng, miệng há ra lộ răng nanh, thể hiện sức mạnh và sự uy nghi của “chiến binh báo”.

PXL_20241231_183603184.MP by Hieu Tran, on Flickr

Phần rỗng bên trong trên lưng có một khoang tròn sâu, được sử dụng làm bát tế (cuauhxicalli), nơi chứa máu, tim, hoặc lễ vật hiến dâng cho các vị thần. Bề mặt tượng được khắc họa các họa tiết hình học, lông báo, hoặc những biểu tượng liên quan đến mặt trời, chiến tranh, và sự tái sinh.

PXL_20241231_183641603.MP by Hieu Tran, on Flickr

PXL_20241231_183645829 by Hieu Tran, on Flickr

PXL_20241231_183932955.MP by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

Cuauhxicalli, theo nghĩa đen, là “bát của đại bàng” – nơi tim của người hiến tế được đặt sau khi bị rút ra trong nghi lễ dâng hiến cho thần Huitzilopochtli (thần Chiến tranh và Mặt trời).
Khi kết hợp với hình báo, Ocelotl Cuauhxicalli biểu trưng cho sự cống hiến sinh lực của con người để nuôi dưỡng thần linh, giúp vũ trụ tiếp tục vận hành.
Máu và tim trong bát tượng trưng cho năng lượng sự sống (tonalli) – yếu tố nuôi sống các vị thần và giữ cho mặt trời tiếp tục mọc mỗi ngày.

Trên lưng của bức tượng là khoang tròn sâu để đựng máu và tim của người được (bị) hiến tế

PXL_20241231_184001932.MP by Hieu Tran, on Flickr

Chú tour guide hoii mọi người có biết là sau lễ hiến tế, người Aztec làm gì với tim của ngượi được (bị) hiến tế. Thằng con mình nó trả lời tưng tửng "họ ăn nó", làm cả nhóm phì cười. Người tour gui liền bảo thực ra đấy là câu trả lời đúng

Bức ảnh mô tả mối liên hệ giữa người Aztec và những người Tây Ban Nha đầu tiên đặt chân đến Mexico (tướng Cortez) . Khi người Tây Ban Nha đến gần Tenochtitlán (thủ đô Mexico city ngày nay). Hoàng đế Moctezuma II, tin vào lời tiên tri cổ xưa rằng thần Quetzalcoatl sẽ trở lại từ phía Đông, đã nhầm Cortés là hiện thân của vị thần này. Vì thế, ông đón tiếp đoàn Tây Ban Nha với lòng kính trọng, tặng họ quà cống, vàng, và nơi ở ngay trong thành phố

Họ làm lễ hiến tế và sau đó lấy tim của người được hiến tế nấu ăn và thiết đãi người Tây Ban Nha, nghi lễ hể hiện sự chia sẻ sức mạnh thần thánh.

Người Tây Ban Nha lúc đầu không biết là tim của người được hiến tế, họ thậm chí còn khen ngon

PXL_20241231_184220442 by Hieu Tran, on Flickr

 

[hieutcnd]

Teocalli of the Sacred War nghĩa là “Đền của Cuộc Chiến Thiêng Liêng”) là một trong những tác phẩm điêu khắc bằng đá nổi tiếng nhất của người Aztec (Mexica), thể hiện rõ tư tưởng tôn giáo, chính trị, và triết lý vũ trụ của đế chế Aztec.

Teocalli of the Sacred War là một bản tóm tắt bằng hình khắc của toàn bộ vũ trụ quan Aztec – nơi các thần linh, mặt trời, và chiến tranh hòa làm một.
a. Hai vị thần trung tâm trên đỉnh đền
Trên phần cao nhất của khối đá, có hình hai vị thần đang ngồi cạnh nhau:

• Huitzilopochtli – thần Mặt trời và Chiến tranh, vị thần bảo hộ của người Mexica.
• Tonatiuh – thần Mặt trời trong thời đại hiện tại

Hai vị thần này biểu trưng cho sức mạnh của mặt trời và chiến thắng, và cho thấy rằng chiến tranh (cuộc chiến thiêng liêng) là cách duy trì sự vận hành của mặt trời.
Giữa hai thần là biểu tượng của trái tim con người, gắn liền với niềm tin rằng trái tim và máu là nguồn năng lượng duy trì mặt trời.
b. Mặt trước: Biểu tượng của thời gian và sự tái sinh
Phía trước của Teocalli có một tấm lịch tròn, tượng trưng cho chu kỳ thời gian và sự liên kết giữa chiến tranh – hy sinh – tái sinh.
Trung tâm là hình mặt trời, bao quanh là các biểu tượng ngày trong lịch tonalpohualli (260 ngày).
Điều này cho thấy rằng, với người Aztec, thời gian và vũ trụ vận hành nhờ vào sự hiến tế của con người.
c. Các mặt bên: Đại bàng và rắn
Hai bên khối đá có hình đại bàng và rắn – hai sinh vật tượng trưng cho quyền lực thiêng liêng và chiến thắng.

• Đại bàng (Cuauhtli): biểu tượng của mặt trời và chiến binh anh dũng.
• Rắn (Coatl): biểu tượng của đất và sức mạnh siêu nhiên.
  Khi kết hợp lại, đại bàng và rắn tượng trưng cho năng lượng mặt trời chiếm lấy năng lượng mặt đất, tức sự cân bằng của vũ trụ qua chiến tranh và hiến tế.

d. Mặt sau: Hình ảnh của Hoàng đế Moctezuma II
Một chi tiết đặc biệt là hình Hoàng đế Moctezuma II được khắc ở mặt sau, cho thấy rằng ông được thần linh ban phước và được xem như người đại diện của thần Mặt trời trên trần thế.
Hình ảnh này vừa mang ý nghĩa tôn giáo vừa chính trị: khẳng định quyền cai trị tuyệt đối của Moctezuma II là do ý chí thần thánh.

PXL_20241231_184229746.MP by Hieu Tran, on Flickr

PXL_20241231_184347675.MP by Hieu Tran, on Flickr