Thực ra, khi xây tàu cao tốc, vấn đề quan trọng nhất là an ninh, mà ở khía cạnh an ninh thì cái quan trọng nhất là hệ thống hạ tầng tín hiệu (phần mềm + phần cứng) chứ không phải là động cơ, dù về mặt kỹ thuật thì động cơ khó hơn
Trong hệ thống tín hiệu tàu cao tốc, phần mềm là bộ não điều khiển toàn bộ an toàn và vận hành, quan trọng không kém gì phần cứng, thậm chí còn hơn ở một số khía cạnh. Bộ não phần mềm này làm những nhiệm vụ sau
- Quản lý tốc độ, khoảng cách, điều độ đoàn tàu.
- Tính toán và truyền lệnh phanh, tăng tốc, chuyển hướng.
- Tích hợp với hệ thống ATO (Automatic Train Operation) và ATP (Automatic Train Protection).
Nói tổng quát, phần trí tuệ (logic an toàn: giãn cách, giám sát tốc độ, phanh bảo vệ…) nằm chủ yếu trong phần mềm chạy trên các máy tính an toàn trong hệ thống tín hiệu. Các quốc gia đều có các chuẩn cho phần mềm, ví dụ ngày nay phần mềm còn phải đạt chuẩn SIL4 (Safety Integrity Level), kiểm thử cực kỳ nghiêm ngặt, vì nó quyết định an toàn hơn cả phần cứng.
Phần cứng (balises, anten, máy tính tàu, thiết bị wayside) chỉ là cảm biến và kênh truyền, nhưng nếu phần mềm sai logic hoặc lỗi bảo mật, hệ thống có thể gây tai nạn nghiêm trọng.
Dĩ nhiên, tôi không nói phần cứng không quan trọng, vì để phần mềm tính toán đúng thì phần cứng như cảm biến, truyền thông, cơ khí hiện trường cũng đúng (phát hiện tàu, ghi/point machine, balise, mạng radio…) cũng cần phải đúng.
Nhưng phần cứng là thứ ít thay đổi hơn, cơ chế và quy luật hoạt động đơn giản hơn, nó giống như là hoạt động của chân, tay, cơ bắp, etc. còn phần mềm là hoạt động của bộ não ra quyết định sau khi được các bộ phận khác gửi thông tin lên não của mình, nên nó quan trọng hơn.
Nói như vậy để thấy, nếu ta không quản lý được hệ tín hiệu, nhất là phần mềm, mà để bên ngoài kiểm soát, thì khi có chuyện, xung đột, chỉ cần một lỗi hay một đòn tấn công, cài mã độc có thể dẫn đến tai nạn thảm khốc, trục trặc cả hệ thống.
Mà tôi thì không tin có TQ, Đức, Pháp họ chịu chuyển giao mã nguồn phần mềm này cho ta, mà ta thì lại không có chuẩn và hệ thống tín hiệu (phần cứng + phần mềm) của riêng mình để chỉ việc mua tàu cao tốc nước ngoài lắp vào.
Ví dụ:
Bây giờ Nga đã tự phát triển tàu cao tốc, nhưng trước đây họ dùng tàu Sapsan, là tàu do Siemens Mobility sản xuất ở Đức. Tuy nhiên hình như là hạ tầng tàu cao tốc (tuyến dường sắt để chạy tàu cao tốc, thép, etc.) và hệ thống tín hiệu cho tàu Sapsan thì là do Nga tự phát triển và chế tạo chứ không phải Đức
Sapsan chạy trên mạng đường sắt của tập đoàn đường sắt Nga (RZD), cụ thể là tuyến Moscow-St. Petersburg thuộc October Railway (chi nhánh của RZD). Nga tự tổ chức nâng cấp/điều chỉnh để chạy nhanh hơn (không phải kiểu Đức đem sang xây một đường tàu cao tốc mới chuyên dụngcho Nga).
Và đặc biệt là, hệ thống tín hiệu (phần cứng + phần mềm) là của Nga, Đức chỉ cung cấp tàu và điều chỉnh hệ thống trên tàu của họ để tiếp nhận tín hiệu từ Nga chứ không phải Đức xây hệ thống tín hiệu của họ cho Nga.
Cụ thể, hệ thống trên tàu (onboard), tài liệu kỹ thuật của Siemens ghi rõ Velaro RUS/Sapsan được bảo vệ bởi hệ thống an toàn KLUB-U của Nga. Hệ thống "đọc" tín hiệu kiểu Nga (ALSN/ALS-EN) là KLUB-U (The train is protected by the Russian Klub U safety system)
Logic tín hiệu Nga: KLUB-U là hệ ATP/cab signalling của Nga, có khả năng giải mã mã tín hiệu đường (ALSN) và dùng cho các tuyến tốc độ cao như Sapsan.
KLUB-U là sản phẩm do phía Nga chế tạo (cụ thể là do hãng Nga DOOO IRZ-Lokomotiv (ДООО «ИРЗ-Локомотив» chế tạo), và KLUB-U nhận tín hiệu ALSN/ALS-EN từ rơ-le/rail circuits bằng các cuộn thu (receiving coils hay tiếng Nga là приемные катушки) lắp dưới đầu máy/đoàn tàu.
Ngoài phần cứng, KLUB-U có phần mềm của mình, được NIIAS (АО «НИИАС») đưa vào registry phần mềm nội địa Nga và cung cấp tài liệu vận hành/lifecycle cho ПО КЛУБ-У.
Nhà phát triển và sản xuất Nga IRZ-Lokomotiv cũng nói họ triển khai cùng NIIAS, và các hệ KLUB đã phát triển và sản xuất từ năm 1994 và KLUB-U được adapt cho nhiều hãng toa xe/đầu máy chạy ở Nga, bao gồm cả các tàu hỏa chạy điện do Nga chế tạo và tàu cao tốc Sapsan mua từ có Siemens.
Đức chỉ cung cấp tàu (gồm phần cứng và phần mềm điều khiển nội bộ trong đoàn tàu), còn phần hệ thống lõi tín hiệu/ATP để đọc-giải mã tín hiệu Nga và điều khiển an toàn mà tàu Sapsan chạy là KLUB-U (Nga).
Như vậy, từ bài học của Nga, chúng ta có thể mua tàu nước ngoài, nhưng nên có hệ thống tín hiệu của riêng mình. Nếu không tự chủ được cả phần cứng trong hệ thống tín hiệu như Nga thì phải tự chủ phát triển phần mềm cho nó, hoặc nước ngoài cần cung cấp mã nguồn phần mềm cho mình, chứ dùng phần mềm đóng kín nước ngoài, ai mà biết họ cài cái gì trong đó, ai mà biết nó có lỗ hổng, cửa hậu nào để tấn công không?
.
Em voted.
vnexpress.net
