Ukraine thích nghi khi lá chắn thép Patriot trở thành mục tiêu hàng đầu của Nga
Thứ Tư, 05:18, 09/07/2025
VOV.VN - Tên lửa Patriot do Mỹ sản xuất đã trở thành lá chắn hiệu quả nhất của Ukraine trước các cuộc tấn công bằng tên lửa của Nga. Tuy nhiên, chính những thành công trên chiến trường của hệ thống phòng không này lại khiến nó trở thành mục tiêu hàng đầu.
Tổ hợp phòng không khiến tên lửa Nga phải dè chừng
Lực lượng phòng không Ukraine tiếp nhận tổ hợp tên lửa phòng không Patriot MIM-104 đầu tiên cách đây hơn 2 năm. Kể từ đó, Lục quân Mỹ – lực lượng đã huấn luyện các binh lính Ukraine vận hành hệ thống đã theo dõi sát sao quá trình triển khai, rút ra dữ liệu thực tế để phục vụ cho công tác lập kế hoạch tác chiến của chính họ.
Trung tá James Compton, Phó sĩ quan tác chiến thuộc Bộ Tư lệnh Phòng thủ Tên lửa và Không quân Lục quân số 10, chia sẻ với Business Insider rằng mặc dù Nga sử dụng nhiều loại vũ khí khác nhau để tấn công Ukraine nhưng hệ thống Patriot “đã thể hiện rất tốt” trước các mối đe dọa mà nó đối mặt. Tuy nhiên, đi kèm với thành công là sự chú ý từ phía Nga. Một sĩ quan trong đơn vị của Trung tá Compton cho biết hệ thống Patriot ngày càng trở thành “mục tiêu hàng đầu” của Moscow.
Tổ hợp phòng không Patriot. Ảnh: Lục quân Mỹ
Theo Trung tá Compton, Lục quân Mỹ hoàn toàn tin tưởng vào năng lực của Patriot nhưng vẫn không giấu được sự hào hứng khi hệ thống lần đầu được khai hỏa chống lại các mối đe dọa từ Nga. Ông nói thêm rằng thật “ấn tượng” khi chứng kiến "cách Ukraine thích nghi với các chiến thuật ngày càng tinh vi của Nga".
Ông đặc biệt ghi nhận vai trò của các kíp vận hành và các chỉ huy đơn vị Ukraine trong thành công của Patriot trên chiến trường. Theo ông, họ đã thể hiện sự linh hoạt cao trong việc điều chỉnh nhanh chóng và ưu tiên các mục tiêu. Tuy nhiên, ông thừa nhận, các đợt không kích quy mô lớn của Nga đặc biệt gia tăng trong những tuần gần đây cho thấy Patriot chỉ là một phần trong mạng lưới phòng không tổng thể.
"Để phối hợp hiệu quả giữa các hệ thống này đòi hỏi nỗ lực rất lớn, và Ukraine đang dạy cho chúng tôi nhiều điều về cách thực hiện việc đó", Trung tá Compton nói.
Hệ thống Patriot, do các tập đoàn quốc phòng hàng đầu của Mỹ như Raytheon và Lockheed Martin sản xuất, đã được biên chế từ những năm 1980 và được coi là một trong những hệ thống phòng không tiên tiến nhất mà Mỹ đang sở hữu.
Trước khi được triển khai tại Ukraine, hiệu quả thực tế của Patriot từng bị đặt nghi vấn, phần nào do những kỳ vọng bị thổi phồng trong Chiến tranh Vùng Vịnh và các lần thất bại gần đây. Tuy nhiên, với những nâng cấp quan trọng và tỉ lệ đánh chặn thành công cao trước tên lửa Nga, kể cả các loại vũ khí hiện đại, Patriot nay đã trở thành một tài sản quý giá tại Kiev và ngày càng được nhiều nước quan tâm. Đây hiện là một trong những hệ thống phòng không được săn đón hàng đầu.
Thiếu hụt tên lửa Patriot, châu Âu và Ukraine lo ngại phòng không mong manh
VOV.VN - Thiếu hụt tên lửa phòng không Patriot đang khiến châu Âu và Ukraine đối mặt nguy cơ phòng thủ mong manh trước hàng loạt mối đe dọa từ Nga và các đối thủ chiến lược. Việc Mỹ siết xuất khẩu vũ khí càng làm gia tăng lo ngại về khả năng bảo vệ không phận của các đồng minh.
Ukraine thích nghi khi Patriot trở thành mục tiêu hàng đầu của Nga
Ukraine được cho là đang vận hành 6
tổ hợp Patriot nhưng năng lực phòng không hiện tại vẫn chưa đủ đáp ứng nhu cầu. Tổng thống Volodymyr Zelenskyy nhiều lần kêu gọi Mỹ và các đồng minh NATO cung cấp thêm hệ thống phòng không và tên lửa đánh chặn trong bối cảnh kho dự trữ vũ khí ngày càng cạn kiệt và các cuộc không kích của Nga dữ dội hơn.
Sĩ quan kỹ thuật cao cấp Sanjeev "Jay" Siva thuộc Bộ Tư lệnh Phòng thủ Tên lửa và Không quân Lục quân số 10 của Mỹ, chia sẻ với Business Insider rằng các phân tích cho thấy Patriot đã phát huy hiệu quả trước những loại vũ khí hiện đại nhất của Nga, đặc biệt là tên lửa đạn đạo Kh-47M2 Kinzhal - vũ khí mà Moscow từng ca ngợi là "không thể đánh chặn". Phía Ukraine cho biết họ đã bắn hạ được nhiều tên lửa loại này.
Ông Siva cho rằng thành công của Patriot ở Ukraine đến từ việc đầu tư vào nâng cấp phần mềm và cải tiến tên lửa đánh chặn, cũng như “năng lực đã được chứng minh của các đơn vị phòng không Ukraine được đào tạo bài bản”.
Dù vậy, thành công này cũng đi cùng cái giá của nó. Theo ông, các đơn vị vận hành Patriot và các hệ thống phòng không tầm ngắn “liên tục trở thành mục tiêu ưu tiên của đối phương”, buộc quân đội Ukraine phải thay đổi tư duy vận hành. Việc vô hiệu hóa hoặc phá hủy các hệ thống phòng không như Patriot là điều kiện then chốt để Nga thực hiện hiệu quả các đòn tấn công bằng tên lửa và chiếm ưu thế trên không, do đó các hệ thống này trở thành mục tiêu có giá trị cao.
Ông nhấn mạnh rằng các đơn vị Patriot hiện nay cần chú trọng hơn đến chiến thuật cơ động, che giấu vị trí và nâng cao khả năng sống sót – những yếu tố từng ít được quan tâm trong các thập kỷ trước.
“Chúng ta không thể tiếp tục vận hành với giả định rằng các hệ thống này là bất khả xâm phạm".
Một tổ hợp Patriot bao gồm nhiều thành phần bổ trợ như radar, bệ phóng tên lửa và trạm điều khiển. Đầu năm nay, Ukraine đã bắt đầu gia cố thêm các tấm thép ở cabin điều khiển - nơi kíp chiến đấu ngồi vận hành nhằm bảo vệ họ khỏi các mảnh đạn và mảnh tên lửa.
Ông Siva cảnh báo rằng trong cuộc xung đột này, “đối phương liên tục học hỏi từ từng lần giao chiến với các hệ thống phương Tây, bao gồm Patriot và nhanh chóng điều chỉnh để đối phó lại". Ông gọi đây là “chu trình thích nghi không ngừng nghỉ”.
Không chỉ Nga, các đối thủ khác của Mỹ cũng đang theo dõi việc sử dụng hệ thống Patriot để rút ra bài học. Ở Trung Đông, các hệ thống này đã từng được triển khai để đánh chặn nhiều cuộc tấn công bằng tên lửa đạn đạo từ Iran.
Mới đây nhất, vào tháng trước, các tổ hợp Patriot do Mỹ và Qatar vận hành đã đánh chặn hàng chục tên lửa đạn đạo Iran nhắm vào một căn cứ quân sự của Washington gần Doha, sau khi lực lượng Mỹ tiến hành không kích ba cơ sở hạt nhân của Tehran.
Cuộc cách mạng UAV của Ukraine sau hơn 3 năm xung đột với Nga
Thứ Tư, 05:16, 09/07/2025
VOV.VN - Sau hơn ba năm diễn ra xung đột với Nga, Ukraine đã phát triển được một hệ sinh thái quốc phòng vượt trội, có phần "nhỉnh hơn" các nước phương Tây, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất máy bay không người lái (UAV).
Hệ sinh thái quốc phòng của Ukraine
“Chúng tôi phải khiêm tốn thừa nhận một điều: các dây chuyền sản xuất đang hoạt động tại Ukraine, hiện được Pháp tài trợ, vận hành hiệu quả hơn nhiều so với những gì chúng tôi đang có. Ngày nay, chúng tôi có rất nhiều điều cần học hỏi từ Ukraine, và điều quan trọng là phải thẳng thắn thừa nhận điều đó", ông Bộ trưởng Quốc phòng Pháp Sébastien Lecornu nói.
Tuyên bố bất trên được ông Lecornu đưa ra vào tháng 6/2025, khi công bố quan hệ đối tác mới trong lĩnh vực sản xuất máy bay không người lái giữa Pháp và Ukraine.
Một người lính Ukraine đang sử dụng UAV trên chiến trường. Ảnh: RBC-Ukraine
Ông Lecornu không nói quá. Theo ông Yevhen Rvachov, nhà sáng lập công ty công nghệ quốc phòng SkyLab, Ukraine hiện là quốc gia duy nhất trên thế giới đã cho ra đời hàng loạt sản phẩm quân sự tiên tiến chỉ trong vòng 3 năm rưỡi kể từ khi xung đột với Nga bùng nổ.
“Ukraine đã thiết lập được một hệ sinh thái quốc phòng hoàn chỉnh: hệ thống liên lạc quân sự minh bạch, cơ chế quản lý tác chiến, các trung tâm huấn luyện và đào tạo, đồng thời thúc đẩy sự bùng nổ của toàn bộ ngành công nghiệp quốc phòng. Một quốc gia bị đẩy tới giới hạn sẽ phải tự tìm cách giải cứu chính mình, đơn giản vì không còn lựa chọn nào khác", ông Rvachov nói.
Tuy nhiên, nhu cầu từ tiền tuyến vẫn vượt xa khả năng cung ứng hiện tại và thị trường UAV cùng robot quân sự ở Ukraine vẫn đang phải đối mặt với muôn vàn thách thức.
Hiện nay tại Ukraine, bên cạnh các loại máy bay không người lái, các công ty trong nước còn phát triển một hệ sinh thái robot quân sự đa dạng: từ phương tiện tự động sơ tán thương binh khỏi chiến trường, hệ thống dò và gỡ mìn điều khiển từ xa, cho đến các nền tảng hỗ trợ trực tiếp các chiến dịch tấn công cũng như phòng thủ.
Theo Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov, Ukraine đang triển khai các đơn vị robot hóa hoàn chỉnh vào từng lữ đoàn dọc tuyến đầu, với các công ty trong nước đóng vai trò là nhà cung ứng chủ lực. Những gì đang diễn ra vượt xa trí tưởng tượng về tốc độ và quy mô đổi mới trong môi trường thời bình.
“Ở châu Âu, phải mất ba năm để bàn thảo, năm năm để phát triển, rồi lại mất thêm thời gian để xin giấy phép. Trong khi đó, chúng tôi làm mọi thứ trong vòng một năm, vì đơn giản là không còn sự lựa chọn nào khác,” một đại diện của công ty UAV hàng đầu Ukraine chia sẻ với RBC.
Tuy nhiên, người này cũng nhấn mạnh rằng, việc có hàng trăm công ty không đồng nghĩa với việc mọi nhu cầu chiến trường đã được đáp ứng.
“Sẽ là sai lầm nghiêm trọng nếu cho rằng chỉ vì có nhiều công ty sản xuất UAV mà quân đội đã có đủ phương tiện cần thiết. Thực tế là chúng ta luôn thiếu hụt vũ khí và những vấn đề mới không ngừng xuất hiện", vị kỹ sư này cho biết.
Kể từ ki xung đột Nga-Ukraine nổ ra vào đầu năm 2022, Yevhen Rvachov phải tạm xa quê hương Kharkov và bắt đầu hỗ trợ quân đội sản xuất các loại vũ khí thiết yếu: từ thiết bị radio, hệ thống liên lạc, máy bay không người lái cỡ nhỏ, thẻ GPS cho đến những công cụ thô sơ nhưng thiết yếu. Sau đó, khi chuyển tới Kiev, Rvachov thành lập công ty công nghệ SkyLab, tập trung phát triển và sản xuất máy bay không người lái cũng như hệ thống robot chiến đấu.
Sản phẩm đầu tiên của SkyLab là Shoolika mk6 – một máy bay không người lái tấn công mang tải trọng lên tới 6 kg, có thể hoạt động bất chấp nỗ lực gây nhiễu điện tử (EW) của Nga và tích hợp nhiều hệ thống liên lạc khác nhau. Tiếp theo là các thiết bị cảm tử mặt đất có thể mang theo 1,5 kg thuốc nổ, chuyên thực hiện các nhiệm vụ một chiều. SkyLab dần phát triển thêm các UAV lớn hơn, được thiết kế riêng cho nhiệm vụ tấn công chính xác của lực lượng đặc biệt.
Dmytro Babenko, đồng sáng lập công ty VYRIY, cho biết: chiến tranh buộc công nghệ phải "tiến hóa" không ngừng: “Chỉ hai năm trước, FPV (máy bay không người lái góc nhìn thứ nhất) còn rất hiếm. Chúng chủ yếu dùng linh kiện có nguồn gốc Trung Quốc và tần số mặc định. Giờ đây, chúng tôi đã thay thế chúng bằng các phụ tùng được sản xuất tại Ukraine, giúp tăng tính bảo mật, đồng thời dễ tùy chỉnh tần số, thông số kỹ thuật và hiệu quả tác chiến".
Khó khăn của Ukraine
Năm 2024 là giai đoạn phát triển các mô-đun tự động và hệ thống định hướng mục tiêu, nhưng công nghệ đó chưa tạo được đột phá thực sự. Năm 2025, các công ty Ukraine đang điều chỉnh hướng đi, kỳ vọng tạo ra làn sóng hệ thống tự hành hiệu quả hơn. Một xu hướng khác cũng đang nổi lên: tích hợp UAV trinh sát với UAV tấn công, kết nối FPV với máy bay không người lái chuyển tiếp tín hiệu, hình thành mạng lưới tác chiến hợp nhất.
Dù vậy, Ukraine vẫn bị đánh giá là tụt hậu so với Nga trong lĩnh vực sản xuất FPV, cả về số lượng lẫn trình độ kỹ thuật. “Những chiếc FPV đang gieo rắc nỗi sợ hãi thực sự cho lính của chúng tôi ngoài mặt trận,” một kỹ sư UAV giấu tên cho biết.
Ngoài ra, Ukraine hiện vẫn chưa có sản phẩm thay thế trong nước cho dòng UAV Mavic của Trung Quốc – một vấn đề nan giải khi Nga liên tục nâng cấp công nghệ UAV tấn công vào sâu trong lãnh thổ Ukraine.
Trong khi đó, công nghệ UAV truyền tín hiệu bằng cáp quang đang nổi lên như một lợi thế quyết định. Không bị gây nhiễu bởi các phương thức tác chiến điện tử, không phát sóng tín hiệu, chúng gần như vô hình với các hệ thống phòng không, cho phép binh sĩ thực hiện các hoạt động trinh sát và hiệu chỉnh pháo binh ngay cả trong những khu vực được bảo vệ chặt chẽ nhất.
Tuy nhiên, phát triển UAV tại Ukraine không chỉ đối mặt thách thức kỹ thuật. Một vấn đề lớn là chi phí leo thang do thiếu khả năng tiếp cận trực tiếp với linh kiện từ Trung Quốc, buộc các công ty phải nhập khẩu vòng qua châu Âu, chịu phí trung gian, kho bãi và thuế quan cao. Điều này khiến giá UAV phục vụ quân đội tăng gấp nhiều lần, dù chính phủ đã hỗ trợ tối đa về thủ tục hải quan.
Trong khi đó, đồng sáng lập VYRIY cho rằng thị trường UAV quân sự tại Ukraine chỉ mới thành hình. Việc phân bổ ngân sách trực tiếp cho các lữ đoàn là một bước đi đúng, giúp tiền tuyến được lựa chọn đúng loại UAV cần thiết, rút ngắn thời gian tiếp cận và giảm thiểu lãng phí.
Dù vậy, nhiều công ty đã rời thị trường, chuyển sang các lĩnh vực khác như nông nghiệp, hoặc phá sản do phát triển quá nhanh trong giai đoạn 2022–2023 nhưng không đủ năng lực quản trị để mở rộng quy mô. Một số công ty thậm chí đã di dời hoàn toàn ra nước ngoài, chịu chi phí vận hành cao hơn, dẫn đến giá UAV cho quân đội trong nước cũng tăng theo.
Tuy nhiên, ông Dmytro Babenko khẳng định, vấn đề không nằm ở số lượng UAV mà là chất lượng của chúng.
“Rất nhiều máy bay không người lái cần được sửa lại. Trước đây, vì quy trình mua sắm kém hiệu quả, nhiều UAV được chuyển ra tiền tuyến nhưng không thể cất cánh, không phải vì chúng bị hỏng, mà vì chúng đã lỗi thời khi đến tay người dùng. Điều này đang được cải thiện nhờ các chương trình như DOT-Chain và các gói mua sắm nhanh", ông Babenko nói.
Về dài hạn, các công ty cần xác định kế hoạch hoạt động lâu dài, đặc biệt khi chiến sự kết thúc.
“Tại SkyLab, chúng tôi biết rõ: nếu nhu cầu trên tiền tuyến biến mất, sản phẩm sẽ đi về đâu. Điều quan trọng là luôn tập trung vào lĩnh vực mà bạn giỏi nhất, bởi khi bạn làm tốt, sẽ luôn có nơi để tiêu thụ sản phẩm bạn tạo ra".
vnexpress.net
vnexpress.net
