Lập luận nói “thủy điện gây hại vì đập dâng nước lên, xả xuống mạnh hơn mưa tự nhiên” nghe có vẻ hợp lý nhưng thực chất chứa khá nhiều nhầm lẫn. Thứ nhất, ví dụ “cầm gáo nước đổ từ cao xuống thì mạnh hơn đổ sát đất” hoàn toàn không đúng khi đem so với một hồ chứa hàng trăm triệu mét khối nước. Dòng nước khi xả từ đập không phải “rơi tự do từ trên cao xuống đất” như gáo nước, mà chảy qua cửa van, qua kênh xả, qua hệ thống tiêu năng được thiết kế để triệt tiêu động năng, giảm tốc độ dòng chảy. Nước không “đập vào mặt đất” như ví dụ gáo nước nên ví dụ này sai về bản chất vật lý. Thủy điện có cấu trúc tiêu năng: bể tiêu năng, mũi hắt, bậc thang xả, làm dòng nước khi xả ra yếu hơn nhiều so với tưởng tượng “một thác nước rơi tự do”.
Điều sai thứ hai là khẳng định lũ do thủy điện là “đột ngột” và mạnh hơn mưa tự nhiên. Lũ lớn chỉ xảy ra khi tổng lượng mưa quá lớn, và hồ chứa thực tế có tác dụng cắt lũ, nghĩa là giữ lại một phần nước, giảm đỉnh lũ. Nếu không có hồ thủy điện, lượng nước ấy sẽ chảy tự nhiên xuống hạ du nhanh hơn, khiến lũ lên cao hơn. Trong rất nhiều trận lũ, báo cáo cho thấy hồ thủy điện đã giảm biên độ lũ xuống 20–70%. Nói rằng “mưa không thể lập tức gây ra lượng nước lớn” là sai hoàn toàn: mưa lớn trên lưu vực hàng nghìn km² tạo dòng chảy cực nhanh, trong khi sức chứa hồ có giới hạn; khi nước về liên tục, buộc phải xả để đảm bảo an toàn đập. Việc xả lũ được quy định bằng quy trình liên hồ, có dự báo thủy văn, có cảnh báo trước nhiều giờ đến hàng ngày. Không có chuyện “giữ đến lúc không giữ được, rồi xả đột ngột không báo trước”. Lũ về vẫn là do mưa cực đoan, không phải do thủy điện tạo ra thêm nước; thủy điện chỉ xả phần nước thừa mà nếu không xả, đập sẽ mất an toàn và nước vẫn sẽ tràn xuống hạ du, thậm chí nguy hiểm hơn.
Cuối cùng, khẳng định “xả từ độ cao lớn nên sức tàn phá mạnh hơn” cũng sai vì nước từ đập không rơi từ chiều cao cột nước xuống đất mà chảy qua hệ thống kiểm soát, và lưu lượng xả luôn nhỏ hơn hoặc bằng lưu lượng nước thực tế đổ vào hồ trong các trận lũ lớn. Nếu chỉ mưa mà không có hồ chứa, nước sẽ tràn về hạ du nhanh hơn và mạnh hơn. Nói thủy điện làm lũ “bất ngờ” là do không hiểu vai trò điều tiết và quy trình vận hành hồ. Những nơi bị “bất ngờ” chủ yếu do mưa cực đoan dồn dập, lưu vực nhỏ, độ dốc lớn hoặc hệ thống cảnh báo địa phương yếu, không phải vì thủy điện tạo ra lũ.
