Nhật Bản họ vẫn chạy xe xăng, nhưng thành phố có ô nhiễu đâu, vẫn sạch đẹp cực ít bụi. Lý do loại bỏ xe xăng không hợp lý
Có 3 yếu tố để quyết định một khu vực có bị ô nhiễm không khí hay không: địa hình, khí hậu và lượng phát thải.
1. Địa hình: bằng phẳng, gần biển thì giảm nguy cơ ô nhiễm. Lòng chảo, thung lũng, gần sa mạc, gần núi chắn gió thì tăng nguy cơ ô nhiễm. Ngoài ra gần biển nhưng lại gần dòng biển lạnh thì lại làm tăng nguy cơ ô nhiễm (do nghịch nhiệt)
2. Khí hậu: nóng quanh năm, mưa nhiều thì giảm nguy cơ ô nhiễm. Có mùa đông thì tăng nguy cơ ô nhiễm (do nghịch nhiệt)
3. Lượng phát thải: cái này đơn giản. Dân số đông, phương tiện cá nhân chạy xăng nhiều, xây dựng nhiều, công nghiệp và nhiệt điện nhiều, ý thức kém thì tăng nguy cơ ô nhiễm và ngược lại.
Một số ví dụ tiêu biểu:
- Có 1 trong 3 yếu tố làm tăng nguy cơ ô nhiễm ở trên thì thường ô nhiễm thấp:
+ Các thành phố ở xứ lạnh: có nghịch nhiệt nhưng địa hình bằng phẳng, ko cản gió, nguồn phát thải vừa phải. Nồng độ Pm 2.5 trung bình tháng cao nhất khoảng 15
- Có 2 trong 3 yếu tố trên thì ô nhiễm mức vừa phải
+ Thành phố Milan của Ý: địa hình lòng chảo, có mùa đông gây nên hiện tượng nghịch nhiệt. Nguồn phát thải mức vừa phải. Nồng độ Pm 2.5 trung bình tháng cao nhất khoảng 40.
+ California của Mỹ: địa hình lòng chảo, gần dòng biển lạnh gây nên hiện tượng nghịch nhiệt. Nguồn phát thải vừa phải do giao thông, cháy rừng. Là khu vực trong top ô nhiễm của Mỹ. Nồng độ Pm 2.5 trung bình tháng cao nhất khoảng 30.
+ Thành phố Krakow, Ba lan: địa hình lòng chảo, có nghịch nhiệt, nguồn phát thải vừa phải. Nồng độ Pm 2.5 cao nhất khoảng 40.
+ Trường hợp đặc biệt: Sài Gòn, Bangkok - địa hình bằng phẳng ko cản gió, ko có nghịch nhiệt. Chỉ bị 1 yếu tố là nguồn phát thải lớn nhưng nguồn phát thải này quá khổng lồ do dân số đông, phương tiện nhiều nên vẫn ô nhiễm mức vừa phải. Nồng độ Pm 2.5 trung bình tháng cao nhất tương ứng là 37 và 40
- Có cả 3 yếu tố thì ô nhiễm cao
+ Thành phố Skopje, Macedonia: địa hình lòng chảo, có nghịch nhiệt, nguồn phát thải lớn. Nồng độ Pm 2.5 trung bình tháng cao nhất khoảng 58. Đây là thành phố ô nhiễm nhất châu Âu
+ Đồng bằng sông Hồng Việt Nam: địa hình lòng chảo, có nghịch nhiệt độ mùa đông, nguồn phát thải lớn. Nồng độ Pm 2.5 trung bình tháng cao nhất ở Hà Nội khoảng 60.
- Có từ 1 đến 3 yếu tố và có yếu tố đặc biệt nghiêm trọng thì cực kỳ ô nhiễm
+ Các thành phố phía bắc Ấn Độ: địa hình đồng bằng sông Hẳng bị cản gió bởi dãy Himalaya, có nghịch nhiệt, dân cực đông, phát thải cực nhiều từ giao thông, công nghiệp, nông nghiệp, xây dựng. Yếu tố lượng phát thải đặc biệt lớn. Nồng độ Pm 2.5 trung bình tháng cao nhất ở New Delhi khoảng 200
+ Trung Quốc: đồng bằng Hoa Bắc bao quanh 3 mặt bởi núi (Bắc Kinh, Thiên Tân, Hà Bắc, Sơn Đông). Lòng chảo Tứ Xuyên (Trùng Khánh, Thành Đô). Có nghịch nhiệt vào mùa đông. Nguồn phát thải thì khổng lồ từ công nghiệp, sưởi ấm và giao thông. Yếu tố lượng phát thải đặc biệt lớn. Nồng độ Pm 2.5 trung bình tháng cao nhất ở Trùng Khánh khoảng 70, Bắc Kinh 2021 là 84, 2025 là 60
+ Thành Hoà Điền ở Trung Quốc, lượng phát thải do con người thấp, có nghịch nhiệt. Vị trí địa lý ở lòng chảo Tarim, cạnh sa mạc Taklamaka thường xuyên hứng bão cát. Nồng độ Pm 2.5 trung bình tháng cao nhất khoảng 120
Với trường hợp Tokyo cụ đang đề cập, nó có địa hình thuận lợi ko lòng chảo, khí hậu có mùa đông gây nên nghịch nhiệt. Tuy dân số đông nhưng lượng phương tiện cá nhân chỉ khoảng 2 triệu xe và phần lớn là oto đáp ứng các tiêu chuẩn khí thải , các ngành công nghiệp ô nhiễm thì đã đẩy hết ra nước ngoài, điện thì ko dùng điện than, ý thức người dân thì tốt, cơ sở hạ tầng đã hoàn thiện. Vậy nên lượng phát thải của Tokyo hiện nay rất thấp. Nó dính mỗi 1 yếu tố là khí hậu nên ô nhiễm không khí ở mức thấp.
Tuy nhiên cũng như một vài ví dụ ở trên, một yếu tố nào đó đặc biệt nghiêm trọng sẽ gây nên tình trạng cực kỳ ô nhiễm không khí. Không biết cụ có biết hay không, thập kỷ 60 của thế kỷ 20, Tokyo là thành phố ô nhiễm nhất thế giới do nguồn phát thải lúc đó là khổng lồ từ giao thông đến công nghiệp, xây dựng và sinh hoạt.
Đỉnh điểm là tháng 12 năm 1964, ô nhiễm khiến cho buổi chiều ở Tokyo trở thành buổi tối
Đó là thập kỷ vươn mình của Nhật Bản.
Từ trước đến thập kỷ 20 của thế kỷ 20, các thành phố ở nước Anh ô nhiễm nhất thế giới. Thập kỷ 30-40, các thành phố công nghiệp ở Mỹ ô nhiễm nhất thế giới. Thập kỷ 60 là Nhật. 2000 đến 2020 là Trung Quốc. Các quốc gia này đều phát triển lên top 1 - top 2 server trái đất. Điểm chung là đều đã từng đánh đổi môi trường để lấy tăng trưởng.