Cái cụ nói miễn cưỡng đúng nếu các nguồn điện có tính chất như nhau, tiêu thụ ổn định và cung cầu cân bằng. Còn nếu các nguồn gián đoạn (như thủy điện nhỏ) hoặc/và tiêu thụ quá chênh lệch giữa các mùa và thời gian trong ngày mà Nhà nc chỉ đóng vai cái chợ thì loạn ngay.
Đặc biệt với điện tái tạo thì tình hình còn phức tạp hơn. Cụ nên biết Đức có những nhà máy điện khí không chạy phát điện thường quy mà chỉ trực chờ điện tái tạo hụt xuống là phát ngay để bù vào. Nếu A0 chỉ đóng vai cái chợ thì ai sẽ điều độ phủ đỉnh điều tần cho điện tái tạo?
Tất nhiên, nếu định phân ra hay tư nhân hóa thì kiểu gì cũng làm được hết. Nhưng hệ quả, tôi nhắc lại, là như Philippines bây giờ: Giá điện gấp đôi Việt nam, mặc dù GDP đầu người đã thua VN đến 20%.
Đó là cơ sở ban đầu nguyên lý như vậy, còn với mỗi thị trường thì thiết lập luật chơi tinh chỉnh cho phù hợp với đặc thù và yêu cầu của thị trường đó. Ví dụ, thị trường chứng khoán thì luật chơi khác thị trường bds.
Trong thị trường đó có điều độ, điều hành và điều tiết,
Điều độ hệ thống điện là hoạt động chỉ huy, điều khiển quá trình phát điện, truyền tải điện, phân phối điện trong hệ thống điện quốc gia theo quy trình, quy chuẩn kỹ thuật và phương thức vận hành đã được xác định.
Điều hành giao dịch thị trường điện là hoạt động quản lý và điều phối các giao dịch mua bán điện và dịch vụ phụ trợ trên thị trường điện cạnh tranh.
Điều tiết điện lực là tác động của Nhà nước vào các hoạt động điện lực và thị trường điện cạnh tranh nhằm bảo đảm cung cấp điện an toàn, ổn định, chất lượng, sử dụng điện tiết kiệm, có hiệu quả và bảo đảm tính công bằng, minh bạch, đúng quy định của pháp luật.
Ví dụ, điều độ cũng có quy định trong luật điện lực, để đảm bảo các yêu cầu này sẽ có các ràng buộc tương ứng với thương nhân. Thậm chí nhiều trường hợp phải mua bán cưỡng bức.
* Việc điều độ, vận hành hệ thống điện quốc gia phải tuân thủ các nguyên tắc sau đây:
a) An toàn, ổn định, chất lượng và tin cậy;
b) Bảo đảm các ràng buộc kỹ thuật của hệ thống điện;
c) Đáp ứng các yêu cầu về phòng, chống lũ, tưới tiêu, duy trì dòng chảy tối thiểu và cấp nước hạ du theo quy định của pháp luật;
d) Thực hiện thỏa thuận về sản lượng điện và công suất trong hợp đồng mua bán điện, xuất khẩu, nhập khẩu điện trên cơ sở bảo đảm an toàn hệ thống điện quốc gia, lợi ích của Nhà nước và Nhân dân; các ràng buộc tiêu thụ nhiên liệu sơ cấp cho phát điện được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt;
đ) Tối ưu kinh tế - kỹ thuật của hệ thống điện;
e) Bảo đảm công bằng trong việc huy động công suất, điện năng của các đơn vị phát điện trong hệ thống điện quốc gia.