Em phát biểu là ý kiến cá nhân, dựa trên lời giảng của Ngài Thích Ca khi kết nạp các anh em Kiều Trần Như, đại ý là tuyên ngôn về phép Trung Đạo của Ngài. Ngài phát biểu là bằng phép Trung Đạo thì Ngài khai mở tuệ nhãn, tri kiến đạt đến trí tuệ siêu việt và cảnh giới nát bồn.Em hơi lăn tăn vế đầu của cụ, bởi vì Đức Phật có lời dạy nổi tiếng ( được coi là tuyên ngôn về tư tưởng của Phật giáo) rất đúng với tinh thần hoài nghi khoa học ( Không vội tin, không vội bác bỏ, kiểm chứng bằng thực nghiệm/ dữ liệu ).
Em xin tom tắt sơ llược như sau:
Trong kinh Tăng Chi Bộ III.65 , một lần Đức Phật đến Kesaputta, thị trấn của các người Kalama. Người Kalama biết danh tiếng Đức Phật nên đến yết kiến và nêu ra những nghi vấn của mình về việc các đạo sư khác đến giao giảng và đả kích quan điểm của nhau ( ai cũng cho của mình là đúng và của người khác là sai). Đức Phật có hỏi họ về những vấn đề mà họ nghi vấn và khuyến khích họ nói ra suy nghĩ của mình. Sau đó Đức Phật có khuyên thế này :
" ..Ðương nhiên, này các Kàlàmà, các Ông có những nghi ngờ! Ðương nhiên, này các Kàlàmà, các Ông có những phân vân! Trong những trường hợp đáng nghi ngờ, các Ông đương nhiên khởi lên phân vân.
Này các Kàlàmà, chớ có tin vì nghe báo cáo, chớ có tin vì nghe truyền thuyết; chớ có tin vì theo truyền thống; chớ có tin vì được kinh điển truyền tụng; chớ có tin vì lý luận suy diễn; chớ có tin vì diễn giải tương tự; chớ có tin vì đánh giá hời hợt những dữ kiện; chớ có tin vì phù hợp với định kiến; chớ có tin vì phát xuất từ nơi có uy quyền, chớ có tin vì vị Sa-môn là bậc đạo sư của mình.
Nhưng này các Kàlàmà, khi nào tự mình biết rõ như sau: “Các pháp này là bất thiện; Các pháp này là đáng chê; Các pháp này bị các người có trí chỉ trích; Các pháp này nếu thực hiện và chấp nhận đưa đến bất hạnh khổ đau”, thời này Kàlàmà, hãy từ bỏ chúng!
....................
Nhưng này các Kàlàmà, khi nào tự mình biết như sau: “Các pháp này là thiện; Các pháp này là không đáng chê; Các pháp này không bị các người có trí chỉ trích; Các pháp này nếu thực hiện và chấp nhận đưa đến hạnh phúc an lạc”, thời này Kàlàmà, hãy tự đạt đến và an trú!
Như vậy có thể nói rằng Đức Phật đã dạy trải nghiệm trước, tin tưởng sau. ( không yêu cầu niềm tin vô điều kiện ).
![]()
SuttaCentral
Early Buddhist texts from the Tipitaka (Tripitaka). Suttas (sutras) with the Buddha's teachings on mindfulness, insight, wisdom, and meditation.suttacentral.net
Năm anh em nhà ông kia đã tin lời Phật và gia nhập tăng đoàn mà không thắc mắc mặc dù không có bằng cớ chi xác thực, nhất là mấy thứ như nát bồn là một khái niệm vô cùng mờ mịt .Theo em như vậy cũng là "chưa thấy mà tin" hay như giờ ta gọi là tín chấp.