Ý kiến của CCB Xuân Đằng - về cuốn sách : NBCT
Về trách nhiệm của văn học trong giáo dục và nhận thức lịch sử
Nhìn từ trường hợp tiểu thuyết “ Nỗi buồn chiến tranh ” của Bảo Ninh
Trong bối cảnh những tranh luận xã hội ngày càng quyết liệt xoay quanh tiểu thuyết “ Nỗi buồn chiến tranh ”, đã đến lúc cần có một tiếng nói tỉnh táo , khách quan , đứng trên nền tảng của lý luận văn học , triết học giáo dục và ý thức trách nhiệm công dân . Vấn đề không còn dừng lại ở giá trị thẩm mỹ hay phạm vi phê bình văn chương , mà đã chạm tới những giới hạn tối quan trọng của một dân tộc : Ý thức lịch sử , biểu tượng thiêng liêng và nền tảng giáo dục của quốc gia
Trong hệ thống tư tưởng Việt Nam , văn học không chỉ là phương tiện biểu đạt nghệ thuật mà còn là một thiết chế xã hội có chức năng giáo dục rõ rệt . Văn học truyền tải giá trị đạo đức , bồi đắp lòng yêu nước , tôn vinh cái đẹp và bảo vệ sự thật lịch sử
Quyền hư cấu là thuộc tính của nghệ thuật , nhưng hư cấu phải dựa trên sự tôn trọng bản chất lịch sử và phẩm giá con người , không thể trở thành công cụ bóp méo sự thật hay xúc phạm biểu tượng dân tộc. Khi một tác phẩm văn học đi lệch khỏi quỹ đạo này , nó không còn là sáng tạo nghệ thuật , mà trở thành tác nhân gây rối loạn nhận thức , ảnh hưởng trực tiếp đến thế hệ trẻ , những người cần được dẫn dắt bằng chân lý , không phải bằng ảo giác bi quan và sự xuyên tạc
Từ góc độ này , nhiều nội dung trong “ Nỗi buồn chiến tranh ” buộc phải được đặt dưới kiểm chứng phê phán nghiêm khắc. Những tình tiết như “ giết con vượn hóa ra phụ nữ ” hay “ cưỡng hiếp trên tàu hỏa ” không chỉ vô căn cứ về mặt tư liệu , mà còn đi ngược lại toàn bộ kỷ luật , đạo đức và truyền thống nhân văn của Quân đội Nhân dân Việt Nam . Trong lịch sử kháng chiến chống ngoại xâm , Bộ đội Cụ Hồ luôn được xem là biểu tượng sáng ngời của lòng quả cảm , sự trong sạch , tình nghĩa quân dân và phẩm chất cách mạng . Việc hư cấu các tình tiết bạo ác nhằm quy kết quân đội bằng hình ảnh tha hóa là hành vi vượt qua ranh giới của sáng tạo để bước sang vùng cấm của xuyên tạc lịch sử
Điều nguy hại nhất là tác phẩm này đã từng được đưa vào chương trình giáo dục phổ thông . Một khi những biểu tượng sai lệch , u ám và phản cảm ấy được đặt vào tay học sinh , những tâm hồn đang hình thành hệ giá trị thì hậu quả sẽ vô cùng nghiêm trọng
Lịch sử dân tộc sẽ bị nhìn qua lăng kính bi quan , méo mó ; những hy sinh thiêng liêng của cha ông bị phủ nhận ; và hình tượng quân đội , lực lượng đã góp phần quyết định vào sự tồn vong của đất nước , bị làm hoen ố
Từ góc độ triết học giáo dục , đây là sự lệch chuẩn đáng cảnh tỉnh , một sai lầm không thể xem nhẹ
Việc các nhà giáo , các học giả và đặc biệt là các cựu chiến binh , các gia đình có con em đi Bộ đội . . . Khắp nơi lên tiếng không phải là hiện tượng “ cảm xúc cá nhân ”, mà là sự thể hiện trách nhiệm của trí thức đối với vận mệnh tinh thần của quốc gia . Bảo vệ sự thật lịch sử không phải là cực đoan , mà là bảo vệ căn cốt của bản sắc dân tộc ; phê phán hư cấu xuyên tạc không phải là phủ nhận quyền sáng tạo , mà là khẳng định ranh giới đạo đức mà văn học bắt buộc phải tuân thủ
Một nền văn học mạnh phải đủ rộng để phản ánh đa chiều , nhưng cũng phải đủ sáng để không phản bội lại giá trị thiêng liêng của dân tộc. Một tác phẩm chỉ thực sự xứng đáng với vị trí trong đời sống tinh thần và giáo dục khi nó đồng thời làm sáng tỏ sự thật , tôn vinh cái đẹp và hướng con người tới lòng tự trọng dân tộc
Từ những phân tích trên , có thể khẳng định : việc xem xét lại sự tác động của “ Nỗi buồn chiến tranh ” đối với nhận thức xã hội , đặc biệt là môi trường giáo dục , là yêu cầu chính đáng và cần thiết . Văn học phải đứng về phía sự thật và phẩm giá dân tộc. Những gì đi ngược lại những giá trị ấy dù khoác lên vỏ bọc nghệ thuật đều cần được đặt dưới ánh sáng phê phán của lương tri và trách nhiệm . . .
CCB Xuân Đằng - TBB Nặng
Chờ văn bản chính thức của Hội Cựu chiến binh Việt Nam. Văn bản trên MXH chưa chắc chắn.
www.facebook.com
