[Funland] Liệu có kiếp sau

[Giới Định Tuệ]

Khi dục vọng tiêu diệt, dòng biến chuyển của ngũ uẩn sẽ dừng lại và hết sinh diệt. Lúc bấy giờ Niết Bàn hiển hiện. Niết Bàn là sự hiển hiện của bản thể sáng suốt mầu nhiệm, hoặc nói cho khác hơn, là sự thể nhập vào bản thể vô biên trong sáng của một chúng sinh giải thoát.

Biết là diệu pháp không thể giải bày, mà phải tự chứng; nhưng về mặt logic hết sinh diệt tức là vĩnh hằng? Mà vĩnh hằng lại trái với vô ngã?

 

[Giới Định Tuệ]

Có hay không chả biết.
Nhưng lúc sống các cụ dặn, nao Vu lan tháng 7 nhớ đốt mã.

cứ Nên bây giờ cứ lời các cụ dặn mà làm, yên lóng người sống, ấm lòng người đi xa

Cụ đã dặn thì nên làm thôi; dù biết đốt mã không phải là lễ nghi PG Vu Lan. Không chấp lễ nghi PG Vu Lan phải như thế như thế

 

[hd-vt]

Khi gặp khó khăn bản năng tự nhiên con người gọi Mẹ đó vẫn là thân thương sâu sắc chứ có bao giờ gọi Cha ơi đâu? chữ Mẹ đó là "Mẹ ơi"

Ổn dồi cụ hehe.
Vậy còn Bố Tiên Sư, mà cc thường xuyên dùng đầu câu?
Căng nha, đích danh nha, tuyền đại ca. Chắc chắn mức hạng cao, thâm sâu hơn Máma òi.

Mịa, xợ gì chứ.

 

[Giới Định Tuệ]

Ổn dồi cụ hehe.
Vậy còn Bố Tiên Sư, mà cc thường xuyên dùng đầu câu?
Căng nha, đích danh nha, tuyền đại ca. Chắc chắn mức hạng cao, thâm sâu hơn Máma òi.

Mịa, xợ gì chứ.

He he he Bố Tiên Sư là thuộc đẳng cấp khác rồi. Thôi, mình không lạm bàn thêm đề tài này nữa trong thớt có nhiều cao tăng (Sư)

 

[manhcsic]

Biết là diệu pháp không thể giải bày, mà phải tự chứng; nhưng về mặt logic hết sinh diệt tức là vĩnh hằng? Mà vĩnh hằng lại trái với vô ngã?

Bác đọc lý thuyết cao siêu quá nên hay bị "kẹt" bởi nếu bắt đầu từ khái niệm khổ đau, sinh tử... Thì kết quả niết bàn, Phật. Ngược lại mục đích nhỏ hơn hiểu tâm, trí tuệ thì duyên khởi, tính không (bát nhã) nếu muốn cuộc sống tốt đẹp thì nhân quả nhiệp báo... Nếu đọc học tất không thành Phật, thành thầy thì AE ta thành thằng chém gió

 

[hoaoaihuong]

Ổn dồi cụ hehe.
Vậy còn Bố Tiên Sư, mà cc thường xuyên dùng đầu câu?
Căng nha, đích danh nha, tuyền đại ca. Chắc chắn mức hạng cao, thâm sâu hơn Máma òi.

Mịa, xợ gì chứ.

Em hiểu “mẹ kiếp” là có cả mình còn “bố tiên sư” là chỉ có người.

 

[Giới Định Tuệ]

Bác đọc lý thuyết cao siêu quá nên hay bị "kẹt" bởi nếu bắt đầu từ khái niệm khổ đau, sinh tử... Thì kết quả niết bàn, Phật. Ngược lại mục đích nhỏ hơn hiểu tâm, trí tuệ thì duyên khởi, tính không (bát nhã) nếu muốn cuộc sống tốt đẹp thì nhân quả nhiệp báo... Nếu đọc học tất không thành Phật, thành thầy thì AE ta thành thằng chém gió

Mình thử gợi mở chút vậy để xem thêm về các va đập triết học PG xem mức độ chặt chẽ logic thuần tuý về mặt triết học thế nào.

Còn PG căn bản ứng dụng mình chỉ học duy nhất 2 bài Tứ Diệu Đế & Duy thức học thôi hỏi thêm nữa là mình tịt học nhiều quá dễ tẩu hoả nhập ma

Bao nhiêu năm nay mình cũng chỉ cày mỗi Phật pháp căn bản thôi. Không lan man vào mê hồn trận, không tham

 

[hd-vt]

He he he Bố Tiên Sư là thuộc đẳng cấp khác rồi. Thôi, mình không lạm bàn thêm đề tài này nữa trong thớt có nhiều cao tăng (Sư)

Vậng cụ.
Em thử xem có cụ nào la em không, không. Vậy là ổn dồi. Cc sắp thành quả chín òi. Em xin phép không làm phiền cc nữa, sodi ạ.

Em hiểu “mẹ kiếp” là có cả mình còn “bố tiên sư” là chỉ có người.

Ơ, chuẩn cơm mẹ nấu hehe.

 

[tomza]

Lại nói tiếp chuyện 2 anh Sân Si đang bia cỏ, chém gió chuyện niết bàn, anh Tham nhảy zô tham luận, ảnh vốn ham hiểu biết, nên có ý khoe chữ, om inh tỏi. Cư sỹ không ngủ được, bèn phất tay áo, ngâm mấy câu kệ, rằng:

Bia mực là Pháp hữu vi
Thông kinh, mạch lạc tội gì không tu ?
Kinh kệ, là pháp… tù mù
Lấp la lấp lửng rồi ngu hết đời.
Kiếp này có 1 mà thôi
Tham vào cho lắm, còn đòi kiếp sau

 

[manhcsic]

Mình thử gợi mở chút vậy để xem thêm về các va đập triết học PG xem mức độ chặt chẽ logic thuần tuý về mặt triết học thế nào.

Còn PG căn bản ứng dụng mình chỉ học duy nhất 2 bài Tứ Diệu Đế & Duy thức học thôi hỏi thêm nữa là mình tịt học nhiều quá dễ tẩu hoả nhập ma

Bao nhiêu năm nay mình cũng chỉ cày mỗi Phật pháp căn bản thôi. Không lan man vào mê hồn trận, không tham

Bạn bắt đầu từ tứ diệu đế (tạm gọi lỗi hệ thống) và cách sửa lỗi (Duy thức học). Nhưng không phải ai cũng kiên trì "cày" để sửa lỗi hệ thống phức tạp này. Tôi đơn giản hơn tâm linh dành cho cuộc sống nên chọn điểm đầu từ "chánh niệm" Thiền sư Thích Nhất Hạnh.

 

[Colexanh]

Em cứ dị ứng cái câu cửa miệng "đời là bể khổ". Em thấy ăn sung mặc sướng đầy ra đấy, nhà to đẹp hơn, xe ngày càng lung linh, đi du lịch ngày càng xa hơn, con học hành xịn xò hơn .... mà cũng buộc miệng nói thế.
Khổ là khổ thế lào?
Chỉ muốn .... sướng hơn!

Chỉ muốn sướng hơn, chính là bể khổ đó. Giàu như ông A lại muốn bằng ông Vin, ông Vin muốn bằng ông Tesla, không đạt được khổ lắm. Cái khổ của họ cao hơn thường dân nghìn vạn lần, tỉ lệ với tài sản vậy.

 

[Giới Định Tuệ]

Bạn bắt đầu từ tứ diệu đế (tạm gọi lỗi hệ thống) và cách sửa lỗi (Duy thức học). Nhưng không phải ai cũng kiên trì "cày" để sửa lỗi hệ thống phức tạp này. Tôi đơn giản hơn tâm linh dành cho cuộc sống nên chọn điểm đầu từ "chánh niệm" Thiền sư Thích Nhất Hạnh.

Nếu coi là lỗi (Khổ đế, Tập đế) thì cách sửa lỗi (Diệt đế, Đạo đế) nằm ngay trong Tứ Diệu Đế. Tứ Diệu Đế là đầy đủ mọi thứ rồi. Học thêm duy thức học là hiểu thêm về cơ chế vận hành của Tâm thức thôi.

Duy thức học mình cũng học cuốn của cụ Thích Nhất Hạnh. Chữ "chánh niệm" hay "tại hiện" của cụ TNH cũng không xa rời Tứ Diệu Đế, là cách diễn giải Bát chánh đạo (Đạo đế) theo ngôn ngữ dễ hiểu thôi.

 

[manhcsic]

Nếu coi là lỗi thì cách sửa lỗi nằm ngay trong Tứ Diệu Đế. Tứ Diệu Đế là đầy đủ mọi thứ rồi. Học thêm duy thức học là hiểu thêm về Tâm thức thôi.

Duy thức học mình cũng học cuốn của cụ Thích Nhất Hạnh. Chữ "chánh niệm" hay "tại hiện" của cụ TNH cũng không xa rời Tứ Diệu Đế, nó là cách diễn giải Bát chánh đạo (Đạo đế) theo ngôn ngữ dễ hiểu thôi.

Bắt đầu từ chánh niệm sẽ có nguy cơ rỗng (thiếu tứ diệu đế) biết vậy nhưng (tạm đổ lỗi) đành vậy thôi bạn.

 

[XPQ]

Ðạo Phật chủ trương rằng sự sống của một chúng sinh là một dòng biến chuyển liên tục theo đà nhân quả tiếp nối của ngũ uẩn. Ðộng cơ của dòng sống ấy là ham muốn, là dục vọng. Còn ham muốn, còn dục vọng, là còn sự sống, còn luân hồi sinh tử, cũng như còn dầu còn bấc thì đèn còn cháy vậy. Khi dục vọng tiêu diệt, dòng biến chuyển của ngũ uẩn sẽ dừng lại và hết sinh diệt. Lúc bấy giờ Niết Bàn hiển hiện. Niết Bàn là sự hiển hiện của bản thể sáng suốt mầu nhiệm, hoặc nói cho khác hơn, là sự thể nhập vào bản thể vô biên trong sáng của một chúng sinh giải thoát.

Về Niết Bàn nếu chẻ sâu nữa thì lại có 2 ( tạm gọi) loại Niết Bàn nhưng thôi vì viết dài quá đâm rác mắt các bác, Thỏ tạm dừng

Cái "một chúng sinh" với cái "thể nhập vào bản thể vô biên..." có vẻ như rơi vào biên kiến Nhất nguyên luận và làm cho rắc rối sự giảng giải.

Biết là diệu pháp không thể giải bày, mà phải tự chứng; nhưng về mặt logic hết sinh diệt tức là vĩnh hằng? Mà vĩnh hằng lại trái với vô ngã?

Hết sinh diệt là ra khỏi "vĩnh hằng" không còn bám chấp đối đãi vào thời xứ vị...tức là đạt đến "Tính Không" như Trung luận kiến giải, vô ngã vô thường là của các pháp do duyên sinh còn đoạn tận nhân duyên đến "tính không" thì an nhiên tịnh tịch thị mịch. Đây là thành tịu về mặt lý luận mấy nghìn năm của nhà chùa mô tả ra như thế, chứ chúng mình chém gió thì khác gì tả về phần mềm máy tính cho một con sâu. Tả chưa hết câu con sâu đã hoá kiếp thành con bím rồi

 

[lạc lối]

Mình thử gợi mở chút vậy để xem thêm về các va đập triết học PG xem mức độ chặt chẽ logic thuần tuý về mặt triết học thế nào.

Còn PG căn bản ứng dụng mình chỉ học duy nhất 2 bài Tứ Diệu Đế & Duy thức học thôi hỏi thêm nữa là mình tịt học nhiều quá dễ tẩu hoả nhập ma

Bao nhiêu năm nay mình cũng chỉ cày mỗi Phật pháp căn bản thôi. Không lan man vào mê hồn trận, không tham

Còm cụ hay , tương tự clip mà cụ tfmvn đăng ỏ mấy tầng trước về a kiến trúc sư Nghĩa thì không có xủng xoảng Giáo Pháp , câu chữ không kêu keng keng nhưng mà nó có lực

 

[duongphong]

Ổn dồi cụ hehe.
Vậy còn Bố Tiên Sư, mà cc thường xuyên dùng đầu câu?
Căng nha, đích danh nha, tuyền đại ca. Chắc chắn mức hạng cao, thâm sâu hơn Máma òi.

Mịa, xợ gì chứ.

Chả tiên sư thằng bố thì đến tận đâu nhể?

 

[hd-vt]

Chả tiên sư thằng bố thì đến tận đâu nhể?

Thồi, em ngoan dồi, cụ tha cho em hiccc.

 

[Thỏ móm]

Cái "một chúng sinh" với cái "thể nhập vào bản thể vô biên..." có vẻ như rơi vào biên kiến Nhất nguyên luận và làm cho rắc rối sự giảng giải.

Có vẻ bác thực sự mắc " sở tri chướng"

Ðứng ngoài đạo Phật thì “vọng tưởng” rằng đạo Phật là nhất nguyên, là đa nguyên, là duy tâm hoặc là duy vật. Nhưng bước vào trong đạo Phật, trong rừng giáo lý – để quan sát, người ta sẽ thấy một hiện tượng kỳ lạ. Là khi đứng về hướng nầy, người ta thấy đạo Phật chủ trương nhất nguyên, nhưng khi đứng qua hướng kia, lại thấy rỏ ràng đạo Phật chủ trương đa nguyên. Rồi đứng trên miếng đất nầy, người ta thấy đạo Phật chủ trương duy tâm, nhưng đứng sang miếng đất khác, thì rỏ ràng là đạo Phật chủ trương duy vật.

Quả thật là một sự kỳ lạ. Kẻ nóng tính nghe như thế sẽ bực mình và sẽ cho đó là một lối chủ trương ba phải. Nhưng không. Ðứng về phương diện triết học, đạo Phật có những hệ thống lý thuyết rất phong phú, mà tất cả đều đi đến một sự nhất trí vô cùng hoàn mỹ.

Nhiều người nghe câu kinh “tam giới duy tâm, vạn pháp duy thức” liền chỉ ngay đạo Phật mà bảo rằng: Ấy đấy, đạo Phật duy tâm rõ ràng, còn chối cãi gì nữa. Thực ra, đạo Phật có chối cãi đâu. Ðạo Phật chỉ giảng giải rằng chữ Tâm của đạo Phật không phải như chữ Tâm của thế gian, của triết học. Phật học là một môn Tâm học. Nhưng tâm ở đây không phải là linh hồn, là tất cả những hiện tượng tâm lý, và “tâm học” của đạo Phật rất khác xa “tâm lý học” của triết học vậy.

Cũng có kẻ thấy đạo Phật chủ trương bác bỏ thuyết linh hồn tồn tại độc lập, không công nhận tạo hóa, thì lại chỉ vào đạo Phật mà bảo rằng: Ấy đấy, đạo Phật duy vật rỏ ràng, còn chối cãi gì nữa. Thực ra, đạo Phật có chối cãi đâu. Ðạo Phật chỉ giảng giải rằng cái mà người ta gọi là linh hồn ấy, đạo Phật gọi ý và thức, và khi xác thân tiêu hoại, ý và thức ấy không còn tác dụng nữa, nghĩa là không sinh hoạt như một hồn ma bóng quế như giới " tâm linh" hiểu lầm.

Chủ nghĩa duy vật là một chủ nghĩa cho rằng thực tại chỉ là vật chất. Vũ trụ, nhân loại và sinh vật đều là vật chất, nói một cách tinh vi hơn, đều có một nền tảng chung là vật chất. Cả đến phần tinh ba nhất của loài động vật là tư tưởng, là cảm tình cũng đều do nền tảng vật chất mà có. Những tư tưởng và tình cảm ấy không thể phát hiện nếu không có vật chất. Tinh thần cũng là sản phẩm thượng hạng của vật chất, duy có tinh tế hơn những sản phẩm khác như đường, như mật, như sinh tố, như thần kinh hệ… mà thôi.

Người chủ trương duy vật thường lý luận rằng: chỗ nào không có vật chất thì không thể có tinh thần, do đó tinh thần là do vật chật mà có, tinh thần là một thuộc tính của vật chát. Tuy nhiên cũng cần nói rằng duy vật luận chỉ chú trọng đến phần ngoại giới, xao lãng hẳn phần nội giới phong phú sâu xa mà ở đây nhà khoa học chỉ có thể rọi vào những tia sáng ngắn ngủi nhất. Mà dù người duy vật có để ý đến nội giới đi nữa thì vẫn xem nội giới như một đối tượng tầm thường như bao nhiêu đối tượng vật chất khác, dù nhà duy vật cho nó là “một hình thức tinh tế nhất của vật chất”. Tinh thần tự đối tượng hóa đã là một việc khó làm, mà tinh thần tự cho mình là thuộc tính của vật chất lại là chuyện khó nghe. Ðời thuở nào lại có một thứ thuộc tính kỳ quái có thể “biết” mình là thuộc tính của vật chất!

Còn bảo rằng “chỗ nào không có vật chất thì không có linh hồn” cũng thật lạ lùng. Làm như tai mắt người có thể “thấy” được thứ tinh thần tồn tại độc lập vậy. Tai mắt ta chỉ nhận được sự hiện hữu của tinh thần nhờ những dấu hiệu vật chất. Tinh thần vẫn hiện hữu, nhưng ta không nhận được sự hiện hữu đó nếu ta không nhờ một vài dấu hiệu vật chất, cũng như lúc nào cũng có làn sóng điện, và những âm thanh chở trên các làn sóng điện ấy, nhưng ta chỉ nhận được sự hiện hữu của các âm thanh được chở trên các làn sóng kia nếu ta có một chiếc máy thu thanh. Vậy thì nhà duy vật đừng bắt ta đi tìm tinh thần ở chỗ không có vật chất. Nhưng nói thì nói thế thôi, chứ đạo Phật cũng không nhận rằng có thể có cái “hiểu biết” (cái mà thế gian gọi là cái hồn) tồn tại ngoài xác thân loài động vật. ( phần này khá sâu nên Thỏ chưa bàn. )

Chủ nghĩa duy tâm chủ trương ngược lại rằng vật chất không phải thực có, vật chất không tồn tại ngoài ý thức chủ quan của con người. Chỉ có ý thức chủ quan là thực tại, còn bao nhiêu cái khác đều là sản phẩm của ý thức chủ quan, đều là những biểu tượng của ý thức, gọi tắc là những “ý tượng”. Duy tâm luận chủ trương ngoài tâm lý của mình không còn gì cả; vũ trụ, thế giới, những người khác và chính tâm ý của những người khác cũng không thực tại.
Người duy tâm cũng như những người duy vật cố tình phủ nhận một mặt của sự thực; người duy tâm cố tình là ngơ không nhận những ảnh hưởng và những tác động của vật chất của sinh lý trên tư tưởng và tâm lý của mình. Những loài hữu tình sống xung quanh ta cũng có những cảm tình, những tư tưởng, nói tóm lại, một tâm lý chủ quan của họ. Trong sinh hoạt thường nhật ai không nhận rỏ điều đó. Ta không thể chỉ công nhận có sự tồn tại của tâm ý riêng ta.

Ðạo Phật không vướng vào duy tâm, không vướng vào duy vật, nhưng cũng không phải một nhị nguyên thuyết. Duy thức học đạo Phật chủ trương rằng ngũ uẩn tức là toàn thể những hiện tượng vật lý, tâm lý (sắc, thọ, tưởng, hành, thức), đều là những thứ phát hiện của “chủng tử” tiềm lại trong A Lại Gia Thức (Alaya - vinnana) mà thôi.

Thực ra để biên rõ thì còn phải biên dài... Thỏ dừng tạm đã.

 

[belo]

Có ông nói như sau khi em hỏi về Niết bàn, các cụ thông kinh sách xem đúng không hộ em:
Trong giáo lý nguyên thủy của Đức Phật, niết bàn không phải là một nơi chốn để người ta nhập vào. Đức Phật chưa bao giờ bàn luận về niết bàn như một từ duy nhất. Thuật ngữ này là nirvana dukkha, nghĩa là sự chấm dứt đau khổ. Tuy nhiên, vẫn luôn có những đau khổ hiện hữu. Ví dụ, cơ thể trở nên bệnh tật; con người già đi và mất đi những khả năng mà họ từng có. Đây là những đau khổ, ngay cả đối với một vị Phật.

Vậy Đức Phật muốn nói gì khi nói đến Niết bàn khổ? Ngài muốn nói rằng chúng ta ngừng tạo ra đau khổ, không còn phiền não (bám víu) vào đau khổ và tạo thêm đau khổ.

Vậy câu hỏi đặt ra là: Đức Phật đã thoát khỏi khổ đau từ khi nào? Câu trả lời là khi Ngài khoảng 35 tuổi, sau một đời tu tập với ý chí kiên định, 6 năm thực hành, một tuệ giác sâu sắc, và thêm 40 ngày thực hành nữa. Sau đó, Ngài tiếp tục sống một cuộc đời không còn khổ đau, không còn tham lam, sợ hãi, sân hận, và ác cảm; và cả những ảo tưởng như chối bỏ và né tránh. Ngài sống thêm khoảng 39 năm nữa, chia sẻ và truyền dạy những gì chúng ta có khi thoát khỏi khổ đau: sức sống khỏe mạnh, niềm vui, bình an, tình yêu thương, và vô vàn lẽ thường!

Toàn bộ cuộc đời đó diễn ra cách đây khoảng 2.550 năm, ở khu vực trung tâm phía bắc của tiểu lục địa Ấn Độ.

Rồi thân xác Đức Phật chết. Người ta đã làm ầm ĩ về chuyện đó. Nó được gọi là nhập Niết bàn (paranirvana), một điều khó hiểu, vì khi đó người ta nghĩ rằng niết bàn, khổ đau và cái chết có liên quan với nhau. Đức Phật dạy đừng nghĩ về những điều như vậy. Ngài khuyến khích chúng ta đừng nghĩ về những gì xảy ra sau khi thân xác chết. Ngài coi tất cả những câu hỏi và câu trả lời như vậy, dù tốt nhất, cũng chỉ là một sự lãng phí thời gian nguy hiểm.

 

[XPQ]

Có vẻ bác thực sự mắc " sở tri chướng"

Ðứng ngoài đạo Phật thì “vọng tưởng” rằng đạo Phật là nhất nguyên, là đa nguyên, là duy tâm hoặc là duy vật. Nhưng bước vào trong đạo Phật, trong rừng giáo lý – để quan sát, người ta sẽ thấy một hiện tượng kỳ lạ. Là khi đứng về hướng nầy, người ta thấy đạo Phật chủ trương nhất nguyên, nhưng khi đứng qua hướng kia, lại thấy rỏ ràng đạo Phật chủ trương đa nguyên. Rồi đứng trên miếng đất nầy, người ta thấy đạo Phật chủ trương duy tâm, nhưng đứng sang miếng đất khác, thì rỏ ràng là đạo Phật chủ trương duy vật.

Quả thật là một sự kỳ lạ. Kẻ nóng tính nghe như thế sẽ bực mình và sẽ cho đó là một lối chủ trương ba phải. Nhưng không. Ðứng về phương diện triết học, đạo Phật có những hệ thống lý thuyết rất phong phú, mà tất cả đều đi đến một sự nhất trí vô cùng hoàn mỹ.

Nhiều người nghe câu kinh “tam giới duy tâm, vạn pháp duy thức” liền chỉ ngay đạo Phật mà bảo rằng: Ấy đấy, đạo Phật duy tâm rõ ràng, còn chối cãi gì nữa. Thực ra, đạo Phật có chối cãi đâu. Ðạo Phật chỉ giảng giải rằng chữ Tâm của đạo Phật không phải như chữ Tâm của thế gian, của triết học. Phật học là một môn Tâm học. Nhưng tâm ở đây không phải là linh hồn, là tất cả những hiện tượng tâm lý, và “tâm học” của đạo Phật rất khác xa “tâm lý học” của triết học vậy.

Cũng có kẻ thấy đạo Phật chủ trương bác bỏ thuyết linh hồn tồn tại độc lập, không công nhận tạo hóa, thì lại chỉ vào đạo Phật mà bảo rằng: Ấy đấy, đạo Phật duy vật rỏ ràng, còn chối cãi gì nữa. Thực ra, đạo Phật có chối cãi đâu. Ðạo Phật chỉ giảng giải rằng cái mà người ta gọi là linh hồn ấy, đạo Phật gọi ý và thức, và khi xác thân tiêu hoại, ý và thức ấy không còn tác dụng nữa, nghĩa là không sinh hoạt như một hồn ma bóng quế như giới " tâm linh" hiểu lầm.

Chủ nghĩa duy vật là một chủ nghĩa cho rằng thực tại chỉ là vật chất. Vũ trụ, nhân loại và sinh vật đều là vật chất, nói một cách tinh vi hơn, đều có một nền tảng chung là vật chất. Cả đến phần tinh ba nhất của loài động vật là tư tưởng, là cảm tình cũng đều do nền tảng vật chất mà có. Những tư tưởng và tình cảm ấy không thể phát hiện nếu không có vật chất. Tinh thần cũng là sản phẩm thượng hạng của vật chất, duy có tinh tế hơn những sản phẩm khác như đường, như mật, như sinh tố, như thần kinh hệ… mà thôi.

Người chủ trương duy vật thường lý luận rằng: chỗ nào không có vật chất thì không thể có tinh thần, do đó tinh thần là do vật chật mà có, tinh thần là một thuộc tính của vật chát. Tuy nhiên cũng cần nói rằng duy vật luận chỉ chú trọng đến phần ngoại giới, xao lãng hẳn phần nội giới phong phú sâu xa mà ở đây nhà khoa học chỉ có thể rọi vào những tia sáng ngắn ngủi nhất. Mà dù người duy vật có để ý đến nội giới đi nữa thì vẫn xem nội giới như một đối tượng tầm thường như bao nhiêu đối tượng vật chất khác, dù nhà duy vật cho nó là “một hình thức tinh tế nhất của vật chất”. Tinh thần tự đối tượng hóa đã là một việc khó làm, mà tinh thần tự cho mình là thuộc tính của vật chất lại là chuyện khó nghe. Ðời thuở nào lại có một thứ thuộc tính kỳ quái có thể “biết” mình là thuộc tính của vật chất!

Còn bảo rằng “chỗ nào không có vật chất thì không có linh hồn” cũng thật lạ lùng. Làm như tai mắt người có thể “thấy” được thứ tinh thần tồn tại độc lập vậy. Tai mắt ta chỉ nhận được sự hiện hữu của tinh thần nhờ những dấu hiệu vật chất. Tinh thần vẫn hiện hữu, nhưng ta không nhận được sự hiện hữu đó nếu ta không nhờ một vài dấu hiệu vật chất, cũng như lúc nào cũng có làn sóng điện, và những âm thanh chở trên các làn sóng điện ấy, nhưng ta chỉ nhận được sự hiện hữu của các âm thanh được chở trên các làn sóng kia nếu ta có một chiếc máy thu thanh. Vậy thì nhà duy vật đừng bắt ta đi tìm tinh thần ở chỗ không có vật chất. Nhưng nói thì nói thế thôi, chứ đạo Phật cũng không nhận rằng có thể có cái “hiểu biết” (cái mà thế gian gọi là cái hồn) tồn tại ngoài xác thân loài động vật. ( phần này khá sâu nên Thỏ chưa bàn. )

Chủ nghĩa duy tâm chủ trương ngược lại rằng vật chất không phải thực có, vật chất không tồn tại ngoài ý thức chủ quan của con người. Chỉ có ý thức chủ quan là thực tại, còn bao nhiêu cái khác đều là sản phẩm của ý thức chủ quan, đều là những biểu tượng của ý thức, gọi tắc là những “ý tượng”. Duy tâm luận chủ trương ngoài tâm lý của mình không còn gì cả; vũ trụ, thế giới, những người khác và chính tâm ý của những người khác cũng không thực tại.
Người duy tâm cũng như những người duy vật cố tình phủ nhận một mặt của sự thực; người duy tâm cố tình là ngơ không nhận những ảnh hưởng và những tác động của vật chất của sinh lý trên tư tưởng và tâm lý của mình. Những loài hữu tình sống xung quanh ta cũng có những cảm tình, những tư tưởng, nói tóm lại, một tâm lý chủ quan của họ. Trong sinh hoạt thường nhật ai không nhận rỏ điều đó. Ta không thể chỉ công nhận có sự tồn tại của tâm ý riêng ta.

Ðạo Phật không vướng vào duy tâm, không vướng vào duy vật, nhưng cũng không phải một nhị nguyên thuyết. Duy thức học đạo Phật chủ trương rằng ngũ uẩn tức là toàn thể những hiện tượng vật lý, tâm lý (sắc, thọ, tưởng, hành, thức), đều là những thứ phát hiện của “chủng tử” tiềm lại trong A Lại Gia Thức (Alaya - vinnana) mà thôi.

Thực ra để biên rõ thì còn phải biên dài... Thỏ dừng tạm đã.

Lão biên dài nhưng các khái niệm duy tâm duy vật lão hiểu chưa đúng chưa đủ, đó là căn chứng chung của lứa chúng mình chỉ được học ít về thứ đó. Ti diên, tớ chỉ còm với ý là cái cách dùng từ của lão dễ gây hiểu lầm về bản thể luận giữa Nhất Nguyên và Lưỡng Nguyên chứ không bàn về vật chất hay ý thức, cái đó mà bàn lại dẫn nhau ra vỉa hè.

Mí lại, chúng mình Thỏ cãi nhau với Cà rốt, tuổi gì mà đã có được sở tri chướng.